De Centrale Moleculaire Zone van de Melkweg. Credit: Henshaw / MPIA
In het centrum van het Melkwegstelsel bevindt zich een ongewoon object, dat ze ‘de Baksteen’ noemen, een donkere gaswolk, een ‘infrared dark cloud’ (IDC). De wolk maakt onderdeel uit van de zogeheten ‘central molecular zone’ (CMZ), een gebied vol met enorme moleculaire wolken en supernovarestanten, gelegen de richting van het sterrenbeeld Boogschutter – zie de foto hierboven. Bij elkaar telt de CMZ zo’n 60 miljoen zonsmassa en het zijn die donkere wolken, waar zich nieuwe sterren vormen als er plaatselijk verdichtingen plaatsvinden. Maar het gekke is juist dat in G0.253+0.015, zoals de Baksteen officieel heet, heel weinig tekenen van stervorming zijn. Vandaar dat sterrenkundigen ernaar met hét instrument hebben gekeken dat geschikt is om door donkere infrarode wolken te kijken, namelijk de Webb ruimtetelescoop.
Credit: J. D. Henshaw et al., 2019
Het is een dichte wolk van gas en om er doorheen te turen met Webb hebben ze gekeken naar koude koolmonoxide (CO) in de wolk, dat beter ‘licht’ geeft dan waterstof, waar de Baksteen het meest uit bestaat. Adam Ginsburg (University of Florida) en zijn collega’s hebben dat gedaan en daar komt uit naar voren dat de Baksteen een systeem is met allerlei genestelde structuren en dat het een grote complexiteit heeft, zoals te zien aan het diagram hierboven. Ondanks de lage graad van stervorming bevinden er zich verscholen in de wolk nog altijd zo’n 56.000 sterren.
Foto van de Baksteen door Webb. Credit: Ginsburg et al. 2023
Met Webb’s NIRCam instrument werd de Baksteen onderzocht en hij blijkt meer koolmonoxide te bevatten dan gedacht. Aan de buitenzijde van de wolk is het CO in gasvorm aanwezig, in het centrum van de wolk lijkt het bevroren te zijn. Koolmonoxide werkt ‘verkoelend’ en dat zou voor lager temperaturen in de wolk moeten zorgen, dé ideale omgeving om stervorming verwachten, want dat gedijdt bij koude moleculaire gaswolken. Maar in de Baksteen is het juist warmer dan in andere moleculaire wolken in de CMZ, ondanks de aanwezigheid van CO. Mogelijk is de verhouding tussen gas en stof in de wolk ook anders en maakt dat het moeilijker om de stervorming op gang te krijgen. Met Webb’s MIRI (Mid-Infrared Instrument) willen ze verder onderzoek gaan doen aan de Baksteen om te kijken of ze meer te weten komen over de wolk en waarom er zo weinig stervorming in plaatsvind.
In de Baksteen werd met Webb ook nog een uitdijende schil van gas ontdekt, mogelijk aangedreven door een zware ster in de wolk. Credit: Henshaw/MPIA
Meer informatie vind je in het vakartikel van Adam Ginsburg et al, JWST reveals widespread CO ice and gas absorption in the Galactic Center cloud G0.253+0.015, arXiv (2023).
Bron: Phys.org.
