Credit: X-ray: NASA/CXC/Univ. of Chicago/S.C. Mackey et al.; Radio: NRF/SARAO/MeerKAT; Image Processing: NASA/CXC/SAO/N. Wolk
Sterrenkundigen hebben met behulp van NASA’s Chandra röntgen-ruimtetelescoop een soort van uitlaatklep van het galactische centrum ontdekt, het uiteinde van de kosmische ‘schoorsteen’ van waar uit heet gas wordt weggeblazen. Men denkt dat de uitlaatklep veroorzaakt wordt door Sagittarius A* (Sgr A*), het superzware zwarte gat in het centrum van het Melkwegstelsel. De schoorsteen zelf begint bij het centrum en staat haaks op de platte schijf van de Melkweg, zoals eerder al waargenomen met XMM-Newton. De uitlaatklep bevindt zich 26.000 lichtjaar van ons vandaan. Met de MeerKAT radiotelescoop in Zuid-Afrika is de radiostraling waargenomen in de schoorsteen, welke beïnvloed wordt door magnetische velden daar. Met Chandra zijn daar verschillende stromen waargenomen van gassen die röntgenstraling uitzenden. Aan het einde ervan is een cilindervormige structuur, de genoemde uitlaatklep, waar het gas de gelegenheid krijgt om uit het centrumgebied te stromen. Zo dient de tunnel en het uiteinde dus om als het ware stoom af te blazen.
De magnetische velden dienen vermoedelikjk als de muur of buis van de schoorsteen. Op de plek waar de cilinder zich bevindt komt het hete gas vermoedelijk kouder gas tegen en dat veroorzaakt een botsing, waar schokgolven het gevolg van zijn, die op hun beurt weer röntgenstraling produceren, waargenomen door Chandra en ook door de Europese XMM-Newton röntgensatelliet. Het hete gas in de schoorsteen komt vermoedelijk van uitbarstingen van Sgr A*, toen deze in het verleden materie toegediend kreeg. Men denkt dat zoiets om de paar honderd jaar voorkomt. Ook verorbert het zwarte gat gemiddeld eens per 20.000 jaar een complete ster met een nog grotere uitbarsting van heet gas tot gevolg.
Röntgenstraling van heet gas in de schoorsteen van de melkweg. Credit: X-ray: NASA/CXC/Univ. of Chicago/S.C. Mackey et al.; Radio: NRF/SARAO/MeerKAT; Image Processing: NASA/CXC/SAO/N. Wo
Verder van de schoorsteen en de uitlaatklep bevinden zich de eerder al waargenomen Fermi en eRosita bellen, twee gigantische paren van bellen van heet gas aan weerszijden van het galactische vlak, die duizenden lichtjaren groot zijn. De schoorsteen en uitlaatklep staan vermoedelijk aan de basis van die bellen.
Meer informatie over het stoom afblazen van het galactische centrum vid je in het vakartikel van Scott C. Mackey et al, X-Rays from a Central “Exhaust Vent” of the Galactic Center Chimney, The Astrophysical Journal Letters (2024).
Bron: Phys.org.
Speak Your Mind