ONe novae kúnnen de producent zijn van fosfor

Impressie van een witte dwerg, die na een explosie als ONe nova fosfor produceert. Credit: NAOJ

Fosfor (P) is een belangrijk element voor leven – DNA en RNA bestaan voor een deel uit anorganisch fosfor en in de vorm van adenosinetrifosfaat (ATP) is fosfor belangrijk voor de opslag en transport van energie. Bij de oerknal waarmee 13,8 miljard jaar geleden het heelal ontstond werden alleen de lichtste elementen gevormd, waterstof, deuterium, helium en lithium. Alle zwaardere elementen werden pas later gevormd toen er sterren ontstonden en hóe die elementen ontstonden verschilt. De vraag was dan ook hoe fosfor precies ontstaat. Recent hebben Kenji Bekki (University of Western Australia) en Takuji Tsujimoto (National Astronomical Observatory of Japan) daar een nieuwe theorie over gelanceerd: de zogeheten ONe novae (van Oxygen-Neon novae) zouden fosfor kunnen produceren. Zo’n ONe nova krijg je als een witte dwerg materie in de vorm van zuurstof en neon toegediend krijgt van een stellaire partner en die materie zich ophoopt in de atmosfeer van de dwergster. Als de hoeveelheid ONe op een gegeven moment een kritische grens overschrijdt krijg je een thermonucleaire explosie en dan zou tijdens de novae fosfor kunnen ontstaan, mits ook de hoeveelheid ijzer in de dwergster in de juiste mate aanwezig is.

ONe novae stellar explosion may be source of our phosphorus

Learn morehttps://t.co/e7lAe99Jn8

️ Join our newsletter today!https://t.co/DM64cAlen7

: /. pic.twitter.com/1m8KMl6FRa

— ScienceDaily (@ScienceDaily) May 18, 2024

De beste toestand waarin ONe novae konden gedijen was circa acht miljard jaar geleden, dus toen moet er volgens Bekki en Tsujimoto veel fosfor zijn ontstaan, qua timing precies op tijd om het zonnestelsel in wording (van circa 4,6 miljard jaar geleden) te voorzien van de juiste hoeveelheid fosfor. De theorie voorspelt dat ONe novae ook chloor in een bepaalde hoeveelheid moeten produceren, maar dat is nog niet met waarnemingen gestaafd.

Meer hierover kan je lezen in het vakartikel van Kenji Bekki, Takuji Tsujimoto. Phosphorus Enrichment by ONe Novae in the Galaxy. The Astrophysical Journal Letters, 2024; 967 (1): L1.

Bron: NAOJ.