15 februari 2025

“Hemels lijntje….”

Jupiter 13 januari 2025

enne…..de hoofdattractie in dit “lijntje” is zonder twijfel de planeet Jupiter met als goede tweede en derde respectivelijk de planeten Mars en Venus.

Jupiter staat er in deze periode, eind 2024..begin 2025, echt zeer prachtig en zeer toegankelijk bij als een kneiterheldere “ster” hoog aan de zuidelijke avondhemel geflankeerd in het westen door de zo mogelijk nog fellere planeet Venus en in het oosten door de vurige rode planeet Mars. Een heel fraai…eh….”lijntje”!!!

Zelfs al zou je geen telescoop bij de hand (willen) hebben dan nog is het aanzicht van deze huidige winternachthemel, als het ooit nog eens een keertje wil opklaren tenminste…..grrrrr, een waar feest voor de geestelijke zintuigen vanwege de AANWEZIGHEID van maar liefst zeven (alle minus Moeder Aard) planeten. Een “lijntje” wat voor de geachte heren en dames van de media weer aanleiding lijkt te zijn voor het overschakelen naar “astro hype mode”.

Maarre…. tussen de feitelijke aanwezigheid en de daadwerkelijke zichtbaarheid van AL deze zeven planeten,  daar zitten helaas pindakaas nog wel een paar stevige teleurstellende pijnpuntjes in de weg.

Let me explain……Neem nou de planet Mercurius die inderdaad zo rond de 20ste januari even zichtbaar wordt aan de oostelijke ochtendhemel. Onder dat “zichtbaar worden” dient absoluut niet verstaan te worden dat ie effe makkelijk “in your face” met het blote oog uit de lucht kan worden geplukt. Er is helaas ech wel de nodige waarneem-ervaring et une petit peu mazzel nodig om  Mercurius te kunnen ontwaren in het ochtendgloren. Een verrekijker is voor deze waarneming best wel een verrekte handig hulpmiddel…..Tevens is voor het verschalken van Mercurius de juiste timing wel een “dingetje”. Ga je te laat op jacht dan zal de Zon (UITKIJKEN!!!!!) en haar zonnegloed een spelbreker vormen..enne… ga je te vroeg dan staat Mercurius simpelweg nog te laag boven de oostelijke horizon om hem al te kunnen zien….Oh ja…en laag boven  horizon hangende wolken kunnen het Mercurius-feessie ook heel snel behoorlijk verpesten.  Het uit de lucht plukken van Mercurius is dus geen makkelijke waarneming. Ik heb em tot op heden samen met Arie slechts twee keer gezien.

Aan de  vroege avondhemel is het een stukkie drukker met o.a. de planeet Saturnus vroeg in de avond alweer redelijk laag en niet echt opvallend helder meer boven de westelijke horizon.

Saturnus….U weet wel….de beroemde planeet met die mooie ringen….maarre….nu effe niet,  want deze periode kijken we even een tijdje precies tegen de “zijkant” van Saturnus aan….en dus ook tegen de zijkant van zijn  beroemde flinterdunne ringenstelsel.  Nu is het ook weer niet zo dat die ringen dan helemaal onzichtbaar zijn want het is zeker mogelijk om dat piepdunne “ringenstreepje” te zien, maar daar moet je dan wel een goede kwaliteit niet al te kleine (15cm plus) telescoop voor bij de hand hebben en tevens ook goede waarneemomstandigheden.

Zo onopvallend als Saturnus nu is, zo opvallend is de planeet Venus die op dit moment loeierhelder heel dicht in de buurt van Saturnus te vinden is. Over een weekje of wat staan beide planeten zelfs zo dicht bij elkaar dat ze met een beetje mazzel in het beeldveld van een huis, tuin en keuken (7×50) verrekijker te zien zijn, waarbij Venus met haar bijkans oogverblindende helderheid uiteraard de show steelt. Wat Venus betreft is zelfs  een klein telescoopje al genoeg om de schijngestalten van deze binnenplaneet te ontwaren.

Als je Saturnus en Venus hebt gespot dan kan je vervolgens in oostelijke richting doorstoten naar de twee meest buitenste planeten van ons glorieuze zonnestelsel te weten Uranus en Neptunus….want ook die zijn nu  waarneembaar aan de avondhemel,  maar ook hier bedoel ik met waarneembaar zeker NIET makkelijk zichtbaar.

Uranus is op z’n helderst (magnitude 5.7) nog enigszins makkelijk te op te sporen met behulp van een gedetailleerd zoekkaartje en zou vanuit een stikdonkere lokatie wellicht net met het blote oog nog net te traceren zijn….maarre…..eigenlijk is het toch gewoon een echt telescoop-object net zoals die andere, nog veel verder verwijderde,  buitenplaneet Neptunus.  Voor Neptunus is echter een zoekaktie met behulp van een GoTo-montering eigenlijk toch wel de meest handige traceer-methode om zeker te weten welk puntje tussen al die andere puntjes daadwerkelijk Neptunus is.

Voor zowel Uranus als Neptunus is het “bewondergenot” zeer matig tot ronduit zwaar belabberd te noemen. Ik heb Uranus een paar weekjes geleden nog even waargenomen…enne….met een middelbare vergroting in de 20cm Newt kon ik net iets van een blauwgroen planeetschijfje ontwaren en dat was het wel. Neptunus, welke ik een jaar of 20 geleden voor het eerst en voor het laatst heb gespot, blijft altijd wel niet meer dan een zwak licht vaag-groenig puntje.

Gaan we nog verder richting het oosten dan stuiten we pas op de echte planetaire kroonjuwelen aan de huidige winterhemel te weten  glorieus helder de planeet Jupiter en mysterieus rood de planeet Mars.

Maar goed…..we kunnen dus gevoegelijk vaststellen dat er deze komende paar weekjes inderdaad maar liefst zeven planeten gezellig soort van opgelijnd aan de avond/nacht/ochtend-hemel AANWEZIG zijn en ja hoor zoals eerder gezegd, dat ogenschijnlijke (nep-) spectaculaire gegeven begint zich nu, met dank(???) aan de (schrijvende) pers,  natuurlijk alweer een “hype-weg” te banen binnen de gelederen van het grote publiek…… “Hé Jan,  heb jij die zeven planeten al gezien”……/……”Hé Jan, mag ik met je mee naar de Biesbos om die zeven planeten te zien die op één lijn staan, zo ik net gelezen heb in het lokale suffertje”.

Hartstikke lief, leuk en aardig bedoeld, hoor, daar niet van…..maarre….dat zo aan het amphitheater van de nachthemel kunnen zien van die zeven op lijn staande planeten gaat em toch echt absoluut NIET worden.

Mercurius is zoals eerder beschreven slechts heel kort (een weekje of zoiets) en moeillijk te zien, Saturnus is “te doen” maar staat in feite ook al onhandig laag in het westen en Uranus en Neptunus vereisen beide een degelijke telescoop en daarmee zijn er van de zeven in feite alweer vier meteen naar de astronomische reservebank verwezen!

En dus blijven er slechts nog maar drie over,  te weten Venus, Jupiter en Mars…..

MAAR……. als je op een plek gaat staan met een beetje goed uitzicht op zowel de oostelijke, zuidelijke en westelijke avondhemel dan zijn deze drie opvallend heldere planeten absoluut niet te missen en echt een heel fraai gezicht voor het blote oog. Ga dat dan toch vooral wel zien!!!!

Maar goed ondanks al dit heus wel spectaculair aantrekkelijke blote oog planeten-geweld…..heel leuk en aardig allemaal, heb ik  de afgelopen weken en aankomende weken vooral toch echt helemaal mijn telescopische/astrofotografische zinnen gezet op Jupiter. ENNE…..dat kan ik tegenwoordig doen onder voor mijn doen best wel heel luxe omstandigheden en wel op mijn semi permanente, in een vorig blogje royaal beschreven, dagrand-observatorium.

Het enige enge niet zo luxe aan deze waarneemplek is het klimmetje naar het dak via een steil aluminium laddertje…maar staat dan tegenover dat op het dak mijn 20cm Newt al kant en klaar op temperatuur ligt te wachten in een speciaal hiervoor gemaakte houten kist. Tevens staat daar ook de “LXD 650 Wim en Frida-montering met EQ6 hart”  helemaal klaar opgesteld onder een stevige waterdichte hoes. Alles effe uitpakken en elektrisch aansluiten…..telescoop op de montering plaatsen….klaptafeltje en lap top opstellen….en hatsiekiedee….aan de slag!!

OK…..het gebruikte speelgoed is nog steeds totaal niet up to date/state of the art….maak voor deze tak van astrosport nog steeds gebruik van mijn vintage windows 98 lap top, plus gemodificeerde philips ToU pro webcam. Tevens is de geimproviseerde houtje touwtje EQ6 aandrijving op de meade LXD 650 niet echt wat je noemt een toonbeeld van een superstabiele aandrijving, maarre…. alles voldoet mij voorlopig nog steeds goed genoeg….. Al deze wat mindere zaken worden echter zoals altijd weer ruimschoots gecompenseerd door de optische topkwaliteit van mijn high spec 20cm F6 Orion Optics Newton.

Tussen de Newton en de webcam plaats ik altijd mijn vixen 3xbarlow welke de brandpuntsafstand van normaal 1.20m (F6)kunstmatig verlengt naar 3.60m (F18) en voor de opname software gebruik ik gewoon de standaard philips ToU pro software en dat werkt allemaal prima. Het aantal frames per second is met 10fr/sec vergeleken met moderne echte planetcams aan de zeer lage kant enne…enne….dat is..eh… wat het is.

Vanwege de snelle rotatie van Jupiter kan/mag je bij deze langbrandpuntsafstand=hoge vergrotingsfactor eigenlijk niet langer belichten dan ongeveer twee minuten om rotatie-onscherpte te voorkomen en dat betekent dat ik met twee minuten belichten x 10fr/sec uiteindelijk een zeer bescheiden AVI-filmpje verkrijg van maximaal 1200 frames.

Het moeilijkste van dat hele webcam-gedoe vind ik elke keer weer dat soms echt hopeloze gemier om met die joekel van een (kunstmatige) brandpuntsafstand van 3.6meter dat jupiterbeeldje op dat kleine k..t-chippie weten te krijgen en daarna ook nog eens te houden. Kruisdraadoculair eruit, webcam erin….bibber de bibber…..kijkerbuis toch nog net effe aantikken….en huup…..weg is Juup……aarrrgggghhhh….Wat een teringgedoe is dat toch in het donker, gevangen in het wurgende keurslijf van een dikke jas, en die, voor dit soort van delicate manoeuvres,  dan wel eng weerbarstige houtje touwtje aandrijving…..

MAAR DAARNA…..als het op de (echte CCD)chip centreren dan eindelijk toch gelukt is, DAN moet je vervolgens ook nog eens, al scheel-loerend naar het woest heen en weer bewegende Juupbeeldje op je lap top scherm rechts beneden met je kouwe bibber-klauwen in pijnlijke spagaathouding  linksboven aan je telescoop,  heel voorzichtig cette gecentreerde Jupiterbeeldje zien SCHERP TE STELLEN….Diepe zucht. Kolere zeg en ook daar is slechts maar één passende technische-wetenschappelijke omschrijving voor…..en wederom “please do pardon my french” …en dat is de term  “TERINGWERK”!!!

Dit zo bout gezegd hebbende weet ik heus wel van het bestaan van de zogenaamde “Moto-focus”…de middels een elektromotortje op afstand te bedienen focuser, maar aangezien ik best wel een rothekel heb aan in de weg zittende “rap irriterende luxe gadgets”……( let’s KISS….let’s Keep it simple, stupid!!!)….. heb ik daar nooit echt trek in gehad. Als “oplossing c.q. verzachting” voor dit probleem heb ik uiteindelijk alweer een paar jaartjes geleden gekozen voor een originele occasie de luxe Orion Optics focuser met een extra 1 op 10 precisie-focuseer-vertragings mechaniekje,  welke mijn immerwaarde astroblogs-collega Paul nog ergens had rondslingeren….enne….nog steeds mijn eeuwige dank voor het mij hierop attenderen….heel fijn stukkie hardware!!

Ok….ik kan dus niet ontkennen dat het ergonomische aspect van mijn manier van bedrijven van de edele(??) planet-webcam-sport zeker hier en daar zeker “wat te wensen overlaat”…maar uiteindelijk lukt het me gelukkig toch altijd wel weer om een bevredigend genoeg resultaat uit dit circus gewrongen te krijgen. Ooit….maar dit brul ik nu al jaren…..zal ik mijzelve heus wel eens trakteren op iets van een “upgrade”.

Afijn….back to busines…..als het jupiterbeeld strak scherpgesteld op mijn lap top scherm tot rust is gekomen dan is  het altijd weer spannend om te zien hoe het echt met de “great and ultimate killer”….de lokale mate van luchtonrust…..is gesteld.  Je kunt nog zulke goede spullen en methodes in het webcam-strijdperk gooien, als de lucht boven je harses staat te trillen als ware je bent aan het webcammen  op een kokendhete asfaltweg in een kokendhete woestijn, dan kan je het echt gewoon vergeten.

Ook al is de “lucky imaging methode” van heel veel losse kiekjes (=een AVI-filmpje) schieten zeker vele malen effectiever als het gaat om het verkrijgen van een hoge beeldscherpte dan het uit de losse pols schieten van een losse enkele opname….dan nog is een goede “seeing” altijd een dikke vette MUST.

Ik heb in elk geval deze beide keren…eh…”vette mazzel” gehad en lijkt het ogenschijnlijk superfoute gegeven van het feit dat ik op het dak precies tussen de schoorstenen van onze twee van de drie CV-installatie’s sta te webcammen blijkbaar toch niet zoveel uit te maken als ik oorspronkelijk wel vreesde.

Dit bescheiden AVI- filmpje verwerk ik middels autostakkert 2.0 tot een bruikbare stack van in dit geval iets van 1150 frames. Na de stackfase is het de beurt aan Registax 5.0 om met behulp van die beroemde kekke “schuifjes” het uiteindelijke resultaat te verkrijgen. De grootste kunst/moeilijkheid met die beroemde registax-schuifjes is te weten, aan te voelen hoe ver je maximaal kunt gaan met dat verscherpen voordat het er overbewerkt onnatuurlijk gaat uitzien. Als je na heel veel geklooi dan toch eindelijk tevreden bent,  dan kan je de verkregen “schuifjes-instelling” bewaren “voor later”….erg handig.

Beide opnames vond ik na “de Registax-schuifjes-fase”  eigenlijk meteen zo goed dat ik nog maar heel weinig met photoshop heb willen aanpassen. Wat dat betreft is het fotografische uiterlijk van een gekiekt hemelobject echt een heel persoonlijke keuze. Ik heb al zoveel verschillende kleuren Jupiter en Mars voorbij zien komen. Bij beide opnames heb ik trouwens toevallig best wel heel veel mazzel gehad als het gaat om “bijvangst” in de vorm van een paar bijzondere verschijnselen  betreffende de Jupitermaanjes.

Jupiter 11 januari 2025

Bij de ene is een schampschot te zien tussen de schaduw van het maantje Io en de grote rode vlek en Io zelf is ook tevens zichtbaar tegen de achtergrond van Mighty Juup en bij de andere zijn er twee maantjes zichtbaar, te weten wederom Io maar nu ook Ganymedes….en de schaduw van die laatste is dan net weer begonnen met zijn overgang over Juup…..love it!!

Tot zover mijn slechts twee plaatjes in maar liefst twee maanden. Wat dat betreft is het tot op heden echt wel een  waardeloze winter geweest met al dat in en in triest makende langdurige grijze mist en laaghangende wolken zooi. Nou ja…we zien wel wat de toekomst nog gaat brengen…Juup is nog niet definitief verdwenen bezien vanuit mijn dakrand waarneemstekkie en er is ook,  nog  wat oostelijker aan de hemel gesitueerd,  Mars om me mee te amuseren. Zonder hoop geen leven.

Wish me clear skies!!!

Share
Over Jan Brandt

Comments

  1. Mooie foto van Jupiter, z’n maantjes en de schaduw Jan! Vraagje: dat scherpstellen op Jupiter kost moeite, want dat beeldje van Jupiter bibbert aan alle kanten. Kan je dan niet vantevoren op een ster scherpstellen? Of verschilt de focus van Jupiter en sterren omdat ze verschillende afstanden hebben? Ik ga van de week ook een keer proberen Jupiter te filmen/fotograferen – áls het ooit een keertje helder wordt.

    • Paul Bakker zegt

      De focussen van Jupiter en een ster verschillen niet, als ze bij elkaar in de buurt staan (schijnbaar, he, de hoekafstand). Waar je rekening mee moet houden is atmosferische diffractie. Meer richting zenit is het focus net iets anders dan meer richting horizon, en ook nog eens afhankelijk van de kleur.
      Maar scherpstellen op een ster bij een hoge vergroting is ook lastig hoor, zelfs bij een goede seeing waarbij de ster 1 boogseconde heen en weer springt en vervormt. Dan is scherpstellen op Jupiter zelf, of een maantje, m.i. net zo makkelijk, eh moeilijk.

  2. Jan brandt zegt

    Ach kijk nou, wat leuk, zeg…een vraag van een heuse “novice”..hihi
    Maarre….hierop is het antwoord eigenlijk heel simpel….Als ik met 3.6meter op een ster ga scherpstellen dan vind ik echt NOOIT Jupiter met behulp van mijn zoeker…Een standaard 7×50 of zelfs nog sterker is NOOIT precies genoeg uitgelijnd met de hoofdkijker op die brandpuntsafstand. Wellicht…maar dat heb ik eigenlijk nog nooit uitgeprobeerd…..zou dit wel kunnen lukken met een goed afgestelde GoTo montering. Met de juiste software kun inderdaad op een ster de ideale Full width half maximum verkrijgen en als je dan vervolgens succesvol naar Juup kunt GoTo-en….tja..dan zou dat, zo lijkt mij, het gewenste resultaat kunnen opleveren.Eh…een projectje voor de Astroblogs afdeling Research and Development?? Wanneer moet ik mijn “Elfje” bij jou door de brievenbus proppen??

  3. Ja laten we dat maar eens uitproberen. Ik wil Jupiter ook eens fotograferen (ooit!!) en dan ga ik het uitvogelen. Ah…. dat Elfje, ja ik ben benieuwd hoe die het doet op de Star Adventurer, Maar even afspreken wanneer.

  4. Paul Bakker zegt

    Fijn dat ‘mijn’ Orion Optics focusser nog goed werk levert! Ik was al vergeten dat ie naar jou was verhuisd.
    Volgende plaatje is van Mars?

Speak Your Mind

*