Een veel kleiner, blauw dwergsterrenstelsel boorde zich dwars door het hart van het Bullseye waarbij een ingewikkeld patroon van uitdijende ringen achterbleef. Credits; NASA, ESA, Imad Pasha (Yale), Pieter van Dokkum (Yale)
In het Bullseye-sterrenstelsel, ook wel bekend als LEDA 1313424, heeft zich recent een bijzonder fenomeen kosmisch voorgedaan. Met NASA’s Hubble ruimtetelescoop werd het Bullseye-sterrenstelsel vastgelegd omgeven door negen verschillende ringen. Sterrenstelsels botsen vaak over enorme tijdschalen, sommige smelten samen, andere drijven langs elkaar heen, maar weinigen ervaren een directe impact via de kern.
W.M.Keck Observatorium, credits; NASA
Zowel de HST als het W. M. Keck-observatorium op Hawaï bevestigden het bestaan van negen ringen in het Bullseye-sterrenstelsel. Dit is meer dan het dubbele aantal dat in enig ander bekend ringsterrenstelsel is waargenomen.
De naam ‘Bullseye’ beschrijft het uiterlijk van het sterrenstelsel goed, waarbij elke ring lijkt op een spoor dat is achtergelaten door een kosmische ‘pijl’. De ringen vertegenwoordigen krachtige golven van stervorming die worden veroorzaakt door de snelle passage van het dwergsterrenstelsel. Pieter G. van Dokkum, hoogleraar aan Yale, stelt dat het een kort moment in de tijd is dat dit fenomeen zich voordoet “We vangen de Bullseye op een heel bijzonder moment in de tijd. Er is een heel smal venster na de impact waarin een sterrenstelsel als dit zoveel ringen heeft.” Galactische interacties komen vaak voor, maar een directe inslag door het centrum is zeldzaam.
De illustratie vergelijkt de grootte van ons eigen Melkwegstelsel met het gigantische sterrenstelsel LEDA 1313424, bijgenaamd de Bullseye. De Melkweg is ongeveer 100.000 lichtjaar in diameter, en de Bullseye is bijna tweeënhalf keer zo groot, met een doorsnede van 250.000 lichtjaar. NASA, ESA, Ralf Crawford (STScI)
Het team stelt dat de rechte baan van het botsende stelsel ervoor zorgde dat het materiaal in de Bullseye fors verschoof, waardoor de verschillende concentrische ringen ontstonden. Elke ring markeert een golf van samengeperst gas, wat leidde tot de geboorte van nieuwe sterren. T.v.; de Melkweg beslaat ongeveer 100.000 lichtjaar. De Bullseye is met een diameter van 250.000 lichtjaar meer dan twee keer zo groot. De scherpe beelden van Hubble stelde het team in staat om de meeste ringen te lokaliseren, daar de hoge resolutie van de HST een ongeëvenaarde blik op de structuur van Bullseye, waarbij ingewikkelde details werden onthuld, die onzichtbaar waren voor observatoria op de grond. Het ‘Keck’ speelde een cruciale rol bij het bevestigen van nog een ring, waardoor het totaal op negen kwam. Onderzoekers denken dat er ooit een tiende ring heeft bestaan, maar dat deze inmiddels is verdwenen en niet meer te detecteren is.
Deze illustratie toont de Bullseye van voren. Gestippelde cirkels geven aan waar elk van de ringen zich bevindt, na de botsing ong. 50 miljoen jaar geleden. De HST hielp om de locatie van de meeste ringen nauwkeurig te bepalen, waarvan er veel in het midden zijn opgestapeld. Credits; NASA, ESA, Ralf Crawford (STScI)
Reeds bestaande theorieën over ringvorming, en hun modellen voorspellen dat een op deze manier geraakt sterrenstelsel een reeks naar buiten bewegende ringen zou moeten produceren, zoals nu waargenomen is. De HST biedt een hoekige weergave van de ringen, waardoor ze ongelijkmatig verdeeld lijken. Als ze direct van bovenaf worden bekeken, zouden ze bijna perfecte cirkels vormen – met de binnenste ringen dicht op elkaar gepakt en de buitenste verder uit elkaar. De eerste rimpel spreidt zich het breedst uit, terwijl andere met regelmatige tussenpozen volgen. De astronomen willen Bullseye verder gaan onderzoeken, o.a. met de toekomstige Nancy Grace R. telescoop, om te bepalen welke sterren bestonden vóór de komst van het dwergsterrenstelsel en welke zich daarna vormden. Dit zal helpen modellen van de evolutie van sterrenstelsels te verfijnen en inzicht te bieden in het lot van het Bullseye op de lange termijn. Het onderzoek werd gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters. Bronnen; NASA, Earth.com, ESA
Speak Your Mind