Impressie van het binaire systeem van LMC68. Credit: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA/M. Garlick, M. Zamani
Novae zijn dubbelsterren, waarvan één van de sterren een witte dwerg is, die door toevoer van materie van de partnerster zo zwaar wordt dat er een thermonucleaire explosie ontstaat. De meeste novae zijn eenmalige uitbarstingen, maar er zijn er ook een paar die periodiek zijn, de zogeheten recurrente novae. In ons eigen Melkwegstelsel zijn er nog geen dozijn van bekend, maar er is er ook eentje in de Grote Magelhaense Wolk, een begeleidend dwergstelsel van de melkweg. Die extragalactische recurrente nova is LMC 1968–12a (kortweg LMC68), die in 1968 voor het eerst werd gezien en die ongeveer eens per vier jaar een uitbarsting meemaakt. Vlakbij de witte dwerg van LMC68 staat een rode subreus, een ster die groter dan de zon is.
Astronomers have, for the first time, observed a recurrent nova outside the Milky Way in near-infrared light, unveiling an exceptionally violent eruption with unprecedented characteristics.
The nova, designated LMC 1968-12a (LMC68), resides in the Large Magellanic Cloud and… pic.twitter.com/EZ5ZzBMOTQ
— Erika (@ExploreCosmos_) March 6, 2025
Augustus 2024 was er weer een uitbarsting van deze nova en die werd als eerste opgemerkt door de Neil Gehrels Swift Observatory, een UV-satelliet van de NASA in de ruimte. Vervolgwaarnemingen werden vanaf de aarde gedaan en wel met behulp van de Magellan Baade Telescoop en de Gemini South telescoop. Met spectroscopie – met behulp van het FLAMINGOS-2 instrument – werd de nova bestudeerd in het nabije infrarood en dat had als resultaat dat de uitbarsting van LMC68 best wel bijzonder blijkt te zijn. Zo was er een heel sterk signaal van geïoniseerd silicium. In dat deel van het spectrum bleek LMC68 wel 95 keer meer straling uit te zenden dan de zon in het gehele spectrum (radio t/m gamma) uitzendt. Verder ontbrak bij LMC68 de straling van andere elementen, zoals zwavel, fosfor, aluminium en calcium, welke wel bij andere novae zijn waargenomen. Dit alles wijst er op dat de nova ultraheet moet zijn geweest. Het uitgestoten gas moet een temperatuur hebben gehad van wel 3 miljoen K, hetgeen ‘m één van de meest hete novae maakt die ooit is waargenomen.
Mogelijk komt het gedrag van LMC68 door de andere omstandigheden waarin de witte dwerg verkeert dan andere dwergen in de melkweg. De Grote Magelhaense Wolk is metaalarmer dan de melkweg, hetgeen betekent dat er minder ‘metalen’ (elementen zwaarder dan helium) voorkomen. In systemen met veel metalen, zoals het Melkwegstelsel, kunnen metalen zich ophopen in de atmosferen van witte dwergen en dat zorgt ervoor dat de witte dwergen eerder kunnen uitbarsten en die uitbarsting niet zo heftig is. In de Grote Magelhaense Wolken is dat kennelijk niet gebeurd. Ook zou de nabijheid van de rode subreus een rol kunnen hebben gespeeld in de heftigheid van de uitbarsting.
Meer over de laatste uitbarsting van nova LMC68 is te lezen in het vakartikel van A.Evans et al, Near-infrared spectroscopy of the LMC recurrent nova LMCN 1968-12a, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (2024).
Bron: Phys.org.
Speak Your Mind