2M1510 (AB) b, een planeet in een loodrechte baan rond twee bruine dwergen. Credits: ESO/L. Calçada
Astronomen hebben een planeet ontdekt die onder een hoek van negentig graden om een tweetal vreemde sterren draait. Het is voor het eerst dat er sterke aanwijzingen zijn gevonden voor een ‘polaire planeet’ die om een dubbelster draait. Deze verrassende ontdekking is gedaan met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO).
De afgelopen jaren zijn diverse planeten ontdekt die om twee sterren tegelijk draaien, zoals de fictieve Star Wars-wereld Tatooine. Deze planeten draaien veelal in banen die ongeveer samenvallen met het vlak waarin hun moedersterren om elkaar heen draaien. Er waren al aanwijzingen dat planeten in loodrechte oftewel polaire banen om dubbelsterren zouden kunnen bestaan: in theorie zijn zulke banen stabiel, en er waren ook planeet-vormende schijven ontdekt die loodrecht op het vlak een dubbelster staan. Maar tot nu toe was er geen duidelijk bewijs dat polaire planeten echt bestaan.
2M1510 AB, een paar bruine dwergen met een exoplaneet in een loodrechte baan. Credits: DESI Legacy Survey/D. Lang (Perimeter Institute).
‘Ik ben heel blij om betrokken te zijn bij het vinden van overtuigend bewijs dat deze configuratie bestaat,’ zegt Thomas Baycroft, promovendus aan de Universiteit van Birmingham (VK), die leiding gaf aan het onderzoek waarvan de resultaten vandaag in Science Advances zijn gepubliceerd.
De bijzondere exoplaneet, met de aanduiding 2M1510 (AB) b, cirkelt om een tweetal jonge bruine dwergen – objecten die groter zijn dan grote gasplaneten maar te klein om echte sterren te zijn. De twee bruine dwergen vormen een zogeheten eclipserende dubbelster, wat wil zeggen dat ze elkaar vanaf de aarde gezien beurtelings verduisteren. Een sterstelsel als dit is heel zeldzaam: het is pas voor de tweede keer dat een eclipserende dubbelster bestaande uit twee bruine dwergen is ontdekt, en het is voor het eerst dat daarin ook nog eens een exoplaneet is aantroffen die een baan doorloopt die loodrecht op het baanvlak van zijn beide moedersterren staat.
‘Een planeet die niet alleen om een dubbelster, maar bovendien om een dubbele bruine dwerg draait en een polaire omloopbaan heeft, is een fantastische ontdekking,’ zegt medeauteur Amaury Triaud, hoogleraar aan de Universiteit van Birmingham.
Artist’s impression van een exoplaneet rond twee bruine dwergen. Credits: ESO/M. Kornmesser
Het team ontdekte deze planeet bij het verfijnen van de baanparameters en fysische kenmerken van de twee bruine dwergen aan de hand van waarnemingen met het Ultraviolet en Visual Echelle Spectrograph (UVES)-instrument van de VLT op de Paranal-sterrenwacht in Chili. De twee bruine dwergen die het 2M1510-systeem vormen werden in 2018 voor het eerst door Triaud en anderen opgemerkt met de Search for habitable Planets EClipsing ULtra-cOOl Stars (SPECULOOS), een andere waarneemfaciliteit op Paranal.
De astronomen stelden vast dat er op vreemde wijze aan de baan van de twee sterren in 2M1510 werd geduwd en getrokken, waaruit ze het bestaan van een exoplaneet in een steile omloopbaan konden afleiden. ‘We hebben alle mogelijke scenario’s bekeken, en het enige dat in overeenstemming is met de gegevens is dat van een planeet die een polaire baan om deze dubbelster doorloopt,’ zegt Baycroft [1]In het onderzoeksverslag dat in Science Advances is gepubliceerd worden de twee eclipserende bruine dwergen 2M1510 A en 2M1510 B genoemd. Bekend is dat er in hetzelfde stersysteem nog een derde … Lees verder.
‘Het was een toevallige ontdekking, in de zin dat onze waarnemingen niet specifiek waren bedoeld om zo’n planeet of baanconfiguratie te ontdekken. Dat kwam als een grote verrassing,’ zegt Triaud. ‘Al met al denk ik dat dit ons astronomen, maar ook het grote publiek, weer eens laat zien wat zich allemaal afspeelt in het fascinerende heelal waarin we leven.’
Meer informatie
De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden in het artikel ‘Evidence for a polar circumbinary exoplanet orbiting a pair of eclipsing brown dwarfs”, dat in Science Advances zal verschijnen.
Bron: ESO.
Voetnoten
| ↑1 | In het onderzoeksverslag dat in Science Advances is gepubliceerd worden de twee eclipserende bruine dwergen 2M1510 A en 2M1510 B genoemd. Bekend is dat er in hetzelfde stersysteem nog een derde ster op grote afstand om het tweetal draait, die de auteurs 2M1510 C noemen. |
|---|
Ik vraag me af hoe de hemel er overdag vanaf die planeet uitziet. Lijkt me een tamelijk ingewikkelde dans.
Hoe zouden eventuele intelligente bewoners aldaar kunnen bedenken dat zijn om die twee ‘sterren’ heen draaien en die sterren niet om hen? En die derde ster, is die overdag ook zichtbaar, of staat die te ver?
groet,
Gert (Enceladus)
Het heeft eeuwen geduurd voordat wij zelf hier op aarde door hadden wat er aan de hemel gebeurd en dat we pas laat ontdekten dat alles helemaal niet om de aarde draait, maar dat alles om de zon blijkt te draaien, inclusief de aarde. Dat zal (hypothetisch aanwezig) intelligent leven daar ook moeten ervaren, al zal het in hun geval nóg meer moeite moeten kosten te achterhalen hoe het precies zit, met twéé sterren waar je omheen draait én een baan die daar loodrecht op staat.