Credits: S.E.T. Smith et al., Astrophysical Journal, 2024
Meestal is het in de sterrenkunde groot, groter, grootst. Maar het kan ook andersom zijn: klein, kleiner, kleinst. En die laatste term is van toepassing op Ursa Major III/UNIONS 1, een groepje sterren bij elkaar in het sterrenbeeld Grote Beer op 33.000 lichtjaar afstand, dat mógelijk het kleinste sterrenstelsel mag worden genoemd, eentje uit de categorie Ultra-Faint Dwarfs (UFD’s). UMa3/U1, zoals het groepje kortweg heet, is maar 20 lichtjaar (!) in diameter, telt maar zestig (!!) sterren, die bij elkaar zo’n 16 zonsmassa (!!!) zwaar zijn. ik hoor jullie al denken “wacht eens even, dan is UMa3/U1 toch geen sterrenstelsel, maar gewoon een open cluster van sterren?” Neem de open sterrenhoop Pleiaden (alias M45/Zevengesternte), die telt meer dan duizend sterren en is 800 zonsmassa zwaar, dat noemen we toch ook niet een sterrenstelsel? Klopt als een bus, de Pleiaden zijn en blijven een open sterrenhoop of stercluster.
UMa3/U1 rechts op de foto te zien. Links met andere sterren, die er niet bij horen. Credits: CFHT / S. Gwyn / S. Smith
En toch is de grote vraag of UMa3/U1 een sterrenstelsel is en geen sterrenhoop. Er zijn verschillende manieren om onderscheid te maken tussen sterrenstelsels en sterrenhopen. Eentje daarvan is om te kijken naar de beweging van de sterren en daarmee te kijken in hoeveel tijd de groep ‘verdampt’ is, uit elkaar gevallen. De waarnemingen laten zien dat de groep nog zo’n 2 á 3 miljard jaar bestaat en dan uiteengevallen is – de leeftijd van de groep nu wordt op 11 miljard jaar geschat. Dat wijst erop dat het een open sterrenhoop is. Kijk je echter naar de beweging van de groep als geheel om het Melkwegstelsel heen dan lijkt het toch te gaan om een klein en zwak sterrenstelsel. En het lijkt ook niet te gaan om de overgebleven kern van een bolvormige sterrenhoop. Toekomstige waarnemingen gedaan met het Vera Rubin observatorium en Euclid moet duidelijkheid geven over de status van UMa3/U1 , of het een sterrenhoop of een sterrenstelsel is.
Meer informatie is te lezen in:
- Devlin, Scot, Holger Baumgardt, and Sarah M. Sweet. “Reevaluating UMa3/U1: star cluster or the smallest known galaxy?” Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (2025): staf572.
- Simon E. T. Smith, William Cerny, Christian R. Hayes, Federico Sestito, Jaclyn Jensen, Alan W. McConnachie, Marla Geha, Julio F. Navarro, Ting S. Li, Jean-Charles Cuillandre, “The Discovery of the Faintest Known Milky Way Satellite Using UNIONS“, The Astrophysical journal (2025).
Bron: Koberlein + Starts with a Bang.
Speak Your Mind