3 december 2024

Donkere materie losgekoppeld van gewone materie bij megabotsing van clusters van sterrenstelsels

Sterrenkundigen hebben twee botsende clusters van sterrenstelsels - elk met duizenden sterrenstelsels - ontdekt, waarbij de donkere materie zich heeft losgekoppeld van de gewone ('baryonische') materie en vooruit vliegt. Dat is eerder al gezien, onder andere bij de bekende 'Bullet cluster', maar het … [Lees meer...]

Astronomen zijn getuige van geboorte van zeer verre cluster van sterrenstelsels in het vroege heelal

Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin ESO partner is, hebben astronomen een groot reservoir van heet gas ontdekt in de cluster-in-wording rond het Spinnenwebstelsel. Het betreft de verste detectie van zulk heet gas tot nu toe. Clusters behoren tot de grootste … [Lees meer...]

Voor het eerst hebben ze iets gezien dat een schaduw werpt op de kosmische achtergrondstraling

Met een serie aaneengeschakelde telescopen van IRAM NOEMA ('Northern Extended Millimeter Array') in de Franse Alpen zijn sterrenkundigen er voor het eerst in geslaagd om een object in het vroege heelal waar te nemen dat een schaduw werpt op de kosmische microgolf-achtergrondstraling. Die straling, … [Lees meer...]

Gas in grootschalige structuren in het heelal afgelopen acht miljard jaar drie keer zo heet geworden

Sterrenkundigen hebben ontdekt dat het hete gas dat zich bevindt in de grootschalige structuren van het heelal - dat is het kosmische web van de (super-)clusters van sterrenstelsels - afgelopen acht miljard jaar maar liefst drie keer heter is geworden. De temperatuur van elektronen in dat gas was 8 … [Lees meer...]

ALMA brengt het grote ‘radiogat’ rondom een clusters van sterrenstelsels in beeld

Gebruikmakend van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), een serie antenneschotels in Chili die in het submillimetergebied van het spectrum kijken, zijn sterrenkundigen erin geslaagd om een groot kosmisch 'radiogat' rondom een cluster van sterrenstelsels te ontdekken. Het gaat … [Lees meer...]

Kinetisch SZ-effect voor het eerst in individuele cluster gemeten

Voor het eerst zijn sterrenkundigen erin geslaagd om in een individueel object het zogenaamde kinetische Sunyaev-Zel'dovich (SZ) effect te meten, een in 1972 door de Russische natuurkundigen Rashid Sunyaev en Yakov Zel'dovich voorspeld effect waarbij de fotonen van de kosmische … [Lees meer...]

Planck’s laatste wapenfeit: Shapley’s supercluster in beeld brengen

Woensdag a.s. gaat de stekker definitief uit de Europese Planck sonde, maar als laatste 'wapenfeit' heeft 'ie één van de grootste structuren in het heelal in beeld gebracht, de uit maar liefst 8000 (!) sterrenstelsels bestaande Shapley's supercluster. De gigantische cluster werd in de jaren dertig … [Lees meer...]

South Pole Telescope bevestigt het bestaan van donkere energie

Sinds 2007 staat op de ijskoude Zuidpool de South Pole Telescope (SPT), een radiotelescoop met een schotel van tien meter, die voornamelijk gebruikt wordt om de kosmische microgolf-achtergrondstraling te bestuderen - het restant van de hete oerknal, waarmee 13,7 miljard jaar geleden het heelal … [Lees meer...]

Voor het eerst direct beweging in clusters van sterrenstelsels waargenomen

Een team sterrenkundigen onder leiding van Nick Hand (Universiteit van Californië, Berkeley) is er in geslaagd om voor het eerst beweging waar te nemen in de sterrenstelsels, die deel uit maken van ver verwijderde clusters. Als je in ogenschouw neemt dat die sterrenstelsels soms miljarden lichtjaren … [Lees meer...]

Onderzoek op Zuidpool duidt op Kosmologische Constante als donkere energie

Door het waarnemen van 224 clusters van sterrenstelsels met behulp van de tien meter South Polar Telescope (SPT) - yep, gelegen op het steenkoude Antartica - zijn sterrenkundigen er in geslaagd om meer te weten te komen over donkere energie én over de maximale massa van neutrino's. Met de in 2007 in … [Lees meer...]