Wat is een nova nou precies?

Wereldwijd trekt de op 14 augustus j.l. ontdekte nova in het sterrenbeeld Dolfijn veel bekijks en da’s niet voor niets, want het is lang geleden dat een nova verscheen die met het blote oog zichtbaar is. Inmiddels weten we op basis van de verkregen spectra dat het een zogenaamde ‘klassieke nova’ is, d.w.z. eentje die ontstaat door een witte dwerg in een dubbelstersysteem, welke continue gevoed wordt door de partnerster – meestal een rode reus of een hoofdreeksster. Dit gas verzamelt zich in een roterende afgeplatte schijf rond de witte dwerg, de zogeheten accretieschijf. Als de witte dwerg een sterk magneetveld heeft, kan het gas (hoofdzakelijk waterstof) ook doorstromen naar het oppervlak van de witte dwergster. De ster staat zo dicht bij de witte dwerg dat hij zich in diens Rochelob bevindt. Als er genoeg waterstof verzameld is, kunnen druk en temperatuur daarin zover oplopen dat een kernreactie op gang komt waarbij waterstofkernen fuseren tot helium. Dit is dezelfde reactie die in een waterstofbom plaatsvindt, en het resultaat laat zich raden: er ontstaat een enorme, explosieve thermonucleaire kettingreactie. Bij die explosie wordt een massa de ruimte ingeslingerd ongeveer twintig keer zo groot als de aarde. De lichtsterkte van de witte dwerg wordt hierbij wel 10.000 keer zo groot.

Na de explosie als nova stroomt opnieuw gas naar de witte dwerg en kan de cyclus zich herhalen. Er zijn sterren waarvoor de cyclus zo kort duurt dat we al meerdere malen achtereen een nova-uitbarsting hebben waargenomen. Dit noemt men recurrente (terugkerende) novae. Bij de meeste recurrente novae gebeuren de explosies met een interval van enkele tientallen jaren. Een voorbeeld van zo’n recurrente nova is T Coronae Borealis. De helderheidstoename van recurrente novae is kleiner dan bij “eenmalige” novae. Indien de witte dwerg door de massatoevoer zwaarder wordt dan 1,38 keer de massa van de zon zal ‘ie niet als nova exploderen, maar als type Ia supernova, waarbij de lichtsterkte miljarden keren zo groot kan worden. In dat geval blijft er van de witte dwerg en de begeleider niets over.

Van de witte dwerg die Nova Del 2013 heeft veroorzaakt is nog niet heel veel bekend ^[1]Op de AAVSO-website wordt dit er over gezegd: P. Schmeer (Bischmisheim, Germany) reports a star of blue magnitude 17 (16.86 V, from The Guide Star Catalogue, Version 2.3.2) located about 0.3″ … Lees verder. Volgens ATel 5283 is de afstand 1 kpc (=3261 lichtjaar), maar dat is niet met zekerheid. Zoals hierboven gemeld heeft men op basis van het spectrum van de nova vast kunnen stellen dat het een klassieke nova is. Het spectrum – hiernaast te zien – laat enkele sterke H-α en H-α² emissielijnen van waterstof zien en zogenaamde P Cygni profiel emissielijnen. Ook is er een blauwverschoven absorptielijn (t.g.v. uitgestoten materie). Uit het golflengteverschil tussen absorptie- en emissielijnen volgt een expansiesnelheid van het uitgestoten materiaal van zo’n 1620 km/s. Voor de vergelijking met de lichtcurve van nova Sagittarii 2012 hieronder de curve van Nova Del 2013 van de afgelopen drie dagen. Hieruit blijkt dat het maximum is bereikt en dat ‘ie weer aan het verzwakken is.

Bron: Wikipedia + Astroforum.