12 december 2024

Astrometrie levert haar 1e exoplaneet op

Het systeem van VB 10 en VB 10b

Credit: NASA/JPL-Caltech.

Voor het eerst is een exoplaneet ontdekt door middel van de techniek van de astrometrie, waarbij men gemeten heeft dat de ster waar de exoplaneet om draait door de gravitationele werking een beetje schommelt. Het gaat om de ster VB 10 in het sterrenbeeld Arend (Aquila), een kleine rode dwergster (klasse M), die 1/12e van de massa van onze zon en 1/10e van haar omvang telt. De exoplaneet wordt VB 10b genoemd. Beiden staan op een afstand van slechts 20 lichtjaar. De exoplaneet is in vergelijking weer groot, zo’n 6 Jupitermassa’s op de kosmische Sonja Bakker-weegschaal. Op de afbeelding hieronder zie je het VB 10-systeem in vergelijking met het zonnestelsel. Voor de ontdekking van VB 10b is de ‘oude’ telescoop van het Palomar Observatory weer eens van stal gehaald. Met een astrometrie-instrument [1]Het Stellar Planet Survey instrument. verbonden aan die 5m telescoop [2]Eens de grootste telescoop ter wereld. Tegenwoordig stelt dat niks meer voor. keek men de afgelopen twaalf jaar naar VB 10. En wat bleek na dat langdurige turen: dat de ster zichtbaar heen en weer schommelt, doordat een (onzichtbare) exoplaneet telkens aan ‘m trekt. Nou hoor ik sommige Astroblogslezers al direct zeggen “Hé Adrianus, luister eens eventjes, dat schommelen van die sterren wás toch al één van de manieren om exoplaneten te ontdekken?” En ja, geachte Astrobloglezers, daar hebben jullie helemaal gelijk in. Samen met de transitiemethode, waarbij het licht van de ster eventjes verduisterd als er een exoplaneet voorbijschuift, is de schommelmethode dé manier om exoplaneten te ontdekken en inmiddels zijn er al zo’n 339 van ontdekt.

Het VB 10-systeem en het zonnestelsel

Het VB 10-systeem en het zonnestelsel. Credit: NASA/JPL-Caltech.

Maar bij die tot nu toe gehanteerde schommelmethode zag men de ster niet zelf bewegen, maar keek men naar de Dopplerverschuiving in de spectraallijnen ervan. Dat levert ook een indicatie op voor het heen en weer bewegen van de ster, dus een indirecte manier. Het bewegen van VB 10 is direct gemeten, dus dat maakt ‘m uniek. In de afbeelding hiernaast zie je de schommel van VB 10 als het kleine rode cirkeltje rondom de dwergster. Denk niet dat de schommel erg eenvoudig was om te detecteren, want de beweging komt overeen met het waarnemen van de dikte van een haar op drie km afstand. 😯 Oeps, die Palomartelescoop kan er nog van van! JPL.

Voetnoten

Voetnoten
1 Het Stellar Planet Survey instrument.
2 Eens de grootste telescoop ter wereld. Tegenwoordig stelt dat niks meer voor.
Share

Speak Your Mind

*