3 november 2024

Brrrrr, wat koud

De Boemerangnevel, koudste natuurlijke object in het heelal. Credit: European Space Agency, NASA

We lopen af en toe te klagen over de temperatuur buiten en met de voortdurende winter zal dat alleen maar voortduren. Maar op sommige plekken in het heelal is de temperatuur nog veel en veel lager. Zoals je weet is het absolute nulpunt -273,15 °C, oftewel 0 Kelvin (zonder dat graden erbij). Het absolute nulpunt is de laagste temperatuur die theoretisch mogelijk is. Het is onmogelijk deze temperatuur te bereiken, vanwege de nulpuntsbeweging van atomen, hetgeen te maken heeft met het Onzekerheidsprincipe van Heisenberg. Ik heb eens even op een rijtje gezet welke kouderecords er in het heelal én in het laboratorium zijn:

Wat?Waar?Hoe koud?
De koudste plek in het zonnestelselOp de bodem van kraters op de zuidpool van de Maan-240 °C (33 K)
Het koudste natuurlijke object in het heelalDe Boemerangnevel in Centaurusca. -272,15 °C (1 K)
Het koudste object in het heelalHet Planck Observatorium-273,05 °C (0,1 K)
Het koudste object in een laboratorium (gemiddelde temperatuur voor alle bewegingen)Een gas van natriumatomen in sept. 2003-273,149999999955 °C (0,45 nanokelvin)
Het koudste object in een laboratorium (piek- temperatuur voor nucleaire spin )Rhodiummetaal in 1999-273,14999999999 °C (0,1 nanokelvin)

Dat van die Boemerangnevel met z’n temperatuur van 1 K is opmerkelijk. Het gehele heelal wordt namelijk door de kosmische microgolf-achtergrondstraling – restant van de hete oerknal die 13,75 miljard jaar geleden plaatsvond – ‘verwarmd’ tot 2,7 K (ongeveer -270 °C). Hoe kan de Boemerangnevel daar dan onder zitten? Welnu, het betreft hier een protoplanetaire gasnevel, waarbij gas uit een stervende ster stroomt. Op de één of andere manier werkt de expansie van dat gas als een soort van kosmische koelkast en dat zorgt ervoor dat die temperatuur aldaar af kan koelen tot 1 K. Brrrr, daar hebben ET’s pas echt reden tot klagen. 🙂  Trouwens, in verband met die absolute minimumtemperatuur van 0 K kan je je afvragen of er ook geen absolute maximumtemperatuur is? In de VS hebben ze onlangs een plasma weten te creeëren met een tropisch temperatuurtje van 4 biljoen graden, dus áls die temperatuur bestaat dan is ‘ie heel hoog. Bron: New Scientist.

Share

Speak Your Mind

*