Een gezellig avondje vol afwijkingen

Gisteravond hield sterrenkundevereniging Christiaan Huygens weer haar tweewekelijke bijeenkomst. Dit keer een waarneemavond om te genieten van alle mooie objecten aan de avondhemel. Eh… tenminste dat was de bedoeling, ware het niet dat de bewolking zoals meestal het geval is roet in het eten gooide. Daarom werd het een avond binnen, die in het teken stond van de afwijkingen. Afwijkingen? Adrianus, leg es even uit! Welnu, Peter Pulles had een boeiend praatje over de afwijkingen, in het Engels abberations, die op kunnen treden bij de verschillende types van telescopen. Het zijn allerlei soorten optische fouten. Peter had zelf een APO-refractor van Williams Optics meegenomen, een kwalitatief zeer hoogstaande telescoop, en die was gericht op een apparaatje dat een nepster simuleert. Het apparaatje zal vast wel een high-tech naam hebben, maar die is mij eventjes ontschoten. De nepster stelt de waarnemer in staat om de telescoop te testen op eventuele afwijkingen in het glas, in de buis, in de focuseerinrichting, enzovoorts. Op de APO had hij ook een webcam, die via de laptop aan de beamer was aangesloten en zo konden we allemaal genieten van de simulatie. Ik had zelf m’n fototoestel niet meegenomen, dus ik kon er helaas geen plaatjes van schieten, maar een plaatje van enkele afwijkingen is toch ook niet gek? Een paar van die afwijkingen die Peter de revue liet passeren waren:

• Coma: een beeldfout die veroorzaakt wordt door asymmetrie in een optisch systeem;
• Astigmatisme: dit treedt op als een optisch systeem verschillende brandpuntafstanden heeft voor stralen die voorbewegen in onderling loodrechte vlakken;
• Sferische abberatie: is een fout van enkelvoudige optische lenzen, holle spiegels en lenssystemen die wordt veroorzaakt doordat bij een zuivere bolvorm parallelle lichtstralen die op verschillende afstanden van de optische as binnenvallen niet in hetzelfde brandpunt samenvallen.

(met dank aan Wikipedia voor de info). Peter liet ons aan de hand van het handige programma Pocket Abberator de vele afwijkingen zien die op kunnen treden. Het programma is de ‘light’ versie van Abberator, welke door Cor Berrevoets is geschreven. Berrevoets is ook de maker van het bekende Registax, het programma dat door vele amateur-sterrenkundigen gebruikt worden om webcam-filmpjes te converteren in prachtige foto’s. Na de pauze hebben we de andere telescopen bewonderd, die leden van Christiaan Huygens hadden meegenomen en opgesteld. Onder andere de 40 cm Dobson van André Heijkoop, een grote telescoop die door z’n buisconstructie toch licht van gewicht is en daarom gemakkelijk in gebruik. André heeft er een eigen volgsysteem opgezet, op het bekende Poncet-plateau en dat stelt hem in staat een uur lang automatisch te volgen. En zo leverde die gedenkwaardige 19 januari 2007 weer een interessant avondje op bij sterrenkundevereniging Christiaan Huygens. Over een week is er een extra waarneemavond bij Huygens (indien het helder is!) en over twee weken een lezing van Suzanne Bisschop getiteld “Van interstellaire wolken tot leven.” Je ziet het: altijd wat te doen bij Christiaan Huygens!