19 maart 2024

Voor ’t eerst is een exoplaneet ontdekt door z’n moederster met een radiotelescoop te zien bewegen

Impressie van het systeem van TVLM 513–46546. Credit: Luis A. Curiel Ramirez

Sterrenkundigen zijn er voor het eerst in geslaagd om een exoplaneet te ontdekken door de moederster waar ‘ie omheen draait te zien bewegen. En daarmee is deze exoplaneet in twee opzichten uniek, niet alleen omdat het de eerste exoplaneet was waarvan ze de moederster zagen bewegen, maar ook omdat het de eerste exoplaneet is die met een radiotelescoop is ontdekt. TVLM 513b heet de planeet en hij is zo groot ongeveer als Saturnus. Maar anders dan Saturnus staat TVLM 513b veel dichterbij z’n ster, een ultrakoele bruine dwergster in het sterrenbeeld Ossenhoeder (Boötes), 35 lichtjaar van ons vandaan met tien keer zo weinig massa als onze zon: de baan van TVLM 513b is vergelijkbaar met die van Mercurius om de zon. De planeet draait in 221 dagen om de ster.

Impressie van de planeet TVLM 513b die om z’n ster draait en deze door diens aantrekkingskracht wiebelt. Credit: Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF

Maar wacht even, exoplaneten ontdekken door de beweging van z’n moederster te detecteren is toch niet nieuw? Nee klopt, van de 4197 ontdekte en bevestigde exoplaneten zijn er maar liefst 810 die ontdekt zijn door detectie van het bewegen van de moederster, een beweging die ontstaat als de exoplaneet door z’n massa iets aan de ster trekt, die daardoor wat gaat wiebelen. Maar die detectie van deze 810 exoplaneten is niet gebeurd doordat ze de ster zagen bewegen, maar door de radiële snelheid te meten. Als ze van de ster een spectrum maken zien ze daarin lijnen en het bewegen van de ster komt tevoorschijn door het verschuiven van die lijnen, als gevolg van de Dopplerverschuiving. Ze zien dus geen directe beweging van de ster, maar de verschoven lijnen wijzen op een beweging.

De VLBA is een netwerk van tien radiotelescopen. Hier een impressie ervan. Credit: J. Hellermann, NRAO/AUI/NSF

In het geval van TVLM 513b hebben ze de moederster, TVLM 513, wel zien bewegen. Vanaf juni 2018 werd de ster anderhalf jaar lang in de gaten gehouden met de Very Long Baseline Array (VLBA), een serie van radiotelescopen in de Verenigde Staten, die door de techniek van de interferometrie met elkaar verbonden zijn. Dankzij de zeer grote resolutie van de VLBA was men in staat om astrometrie te bedrijven met de TVLM 513, ze zagen ‘m heen en weer bewegen.

VLBA Astrometric Ultracool Dwarf and Exoplanet Side By Side from NRAO Outreach on Vimeo.

Hier het vakartikel over de ontdekking van deze exoplaneet, verschenen in the Astronomical Journal. Bron: NRAO.

Share

Comments

  1. Hephaistos zegt

    Een ster van 1/10de zonnemassa is toch gewoon een rode dwerg en geen bruine dwerg?

Speak Your Mind

*