19 maart 2024

Klein sterrenstelsel maakte ‘slakkenhuis’ in onze hoek van Melkweg

Artistieke weergave van de slakachtige structuur die wetenschappers ontdekten toen ze de data van de Gaia-missie analyseerden. Credits: Surinye Olarte, ICCUB. Gaia sky in colours: ESA/Gaia/DPAC, A.Moitinho / A. F. Silva / M. Barros / C. Barata, University of Lisbon, Portugal; H. Savietto, Fork Research, Portugal.

De passage van een klein sterrenstelsel, ongeveer 500 miljoen jaar geleden, heeft de banen van sterren in de buurt van de zon flink verstoord. Deze opvallende ontdekking laat zien dat invloeden van buiten veel belangrijker zijn voor de vorm de Melkweg dan tot nu toe werd aangenomen. “We moeten dit op een of andere manier opnemen in de modellen die de evolutie van sterrenstelsels beschrijven”, concludeert hoogleraar sterrenkunde Amina Helmi van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Zij maakt deel uit van het internationale team, met onder meer sterrenkundigen van de universiteit van Barcelona, dat de vondst op 20 september beschrijft in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

“De schijfvormige structuur in de buurt van de zon is verschoven, iets heeft er een flinke trap tegen gegeven”, zegt sterrenkundige prof. dr. Amina Helmi. Zij toont gegevens van de positie en beweging van miljoenen sterren, die door de Europese Gaia-satelliet zijn gemeten. Door de banen te plotten werd een structuur als een slakkenhuis zichtbaar. Het laat zien dat een flink deel van de sterren niet alleen ronddraait in het vlak van de schijf van de Melkweg maar ook erboven, wat leidt tot een spiraalvormige structuur.

Een stuk gebroken glas bovenop een kleurenfoto van de Melkweg. Het gebroken glas symboliseert de beweging die de Melkweg meemaakte tussen 300 en 900 miljoen jaar geleden. CREDITS: Edmon de Haro/iStock. Gaia sky in colours: ESA/Gaia/DPAC, A.Moitinho / A. F. Silva / M. Barros / C. Barata, University of Lisbon, Portugal; H. Savietto, Fork Research, Portugal.

Dwergsterrenstelsel

“Zo’n ‘slakkenhuis’ is niet eerder waargenomen”, zegt Teresa Antoja van de Universitat de Barcelona en eerste auteur van het artikel. Uit de vorm kan ze afleiden wanneer de trap die voor deze structuur heeft gezorgd moet hebben plaatsgevonden: tussen de 300 en 900 miljoen jaar geleden, vermoedelijk rond 500 miljoen jaar. Dat valt samen met de passage van het dwergsterrenstelsel Sagittarius dat op dit moment een koers volgt waardoor het ergens in de komende 500 miljoen jaar door de Melkweg zal worden opgeslokt.

Massa

De grootste verrassing is de grootte van de impact van deze passage. Helmi: “Tot nu toe dachten we dat dit soort verstoringen relatief klein zou zijn.” Want de massa van Sagittarius is tienduizend keer kleiner dan die van de Melkweg. “We hebben de dynamiek van de Melkweg altijd bestudeerd zonder rekening te houden met dit soort externe invloeden, alsof ieder sterrenstelsel in een eigen privé-universum bestaat. Dat blijkt dus niet juist te zijn.”

Artistieke weergave van de slakachtige structuur die wetenschappers ontdekten toen ze de data van de Gaia-missie analyseerden. (c) Surinye Olarte, ICCUB. Gaia sky in colours: ESA/Gaia/DPAC, A.Moitinho/A.F. Silva/M. Barros/C. Barata, University of Lisbon; H. Savietto, Fork Research.

Gaia-missie-data

De ontdekking is gemaakt met behulp van het tweede pakket data van de Gaia-missie, dat eerder dit jaar is vrijgegeven. Deze satelliet van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft de positie en beweging van 1,7 miljard sterren in en nabij de Melkweg zeer nauwkeurig gemeten. Structuren zoals het slakkenhuis doken al op tijdens de kwaliteitscontrole van de gegevens, waar Helmi bij betrokken was. “We snapten niet waar ze vandaan kwam, dus hebben we gekeken of die niet werd veroorzaakt door een fout in de verwerking van de gegevens.”

Inmiddels is duidelijk dat het slakkenhuis echt is, en dat de oorzaak ligt in een externe invloed op de Melkweg. Sterrenkundigen zullen hier rekening mee moeten houden. “We moeten dit op een of andere manier opnemen in de modellen die de evolutie van sterrenstelsels beschrijven”, concludeert Helmi. “Ik weet nog niet hoe dat moet, daar gaan we ons de komende maanden eens over buigen.” Bron: Astronomie.nl.

Share

Comments

  1. Dus er lijkt een behoorlijke hoeveelheid donkere materie nodig te zijn om zo een slakkenhuis vorm te geven. en te laten houden.
    Voorstel: alle kleine stelsel zijn gevormd rond donkere materie kernen in de vorm van zwarte gaten,die door de Big Bang werden uitgespuugd.
    De Big Bang was dus zelf een giga zwart gat dat is geëxplodeerd .
    Ik vermoed binnen dit scenario HerbigHaro systemen , -die verantwoordelijk gehouden worden voor de start van ster en galaxy vorming – altijd voorzien zijn van minstens twee zwarte gaten genaamd “bowshocks”
    Er is zelfs een scenario vermoeden dat onze zon zelfs twee plaire kleine zwarte gaatjes ( op gote fstand) heeft. zie:
    http://vixra.org/pdf/1709.0396v3.pdf

    • Wat zou de reden kunnen zijn dat een stabiele constructie als een Zwartgat (waar de gravitatie zo sterk is dat er niks, wat wij kennen, aan kan ontsnappen) plots een zender is geworden van alles wat wij tot nu toe hebben waargenomen…. ? 😕

      Groet, Paul

      • Dat is volgens de huidige opvatting inderdaad een probleem.
        Echter in een variant op de string theorie niet.
        Als alle Fermionen een stijve propellervorm hebben die wordt aangedreven door een oscillerend deeltjes vacuum, dat zelf WEL word geabsorbeerd door het zwarte gat en de horizon van het zwarte gat verdicht dan kan een fermion propeller ( string) daar niet meer door en wordt afgestoten.
        Teven is door de vacuum verdichting paar productie van electronen en positronen verklaarbaar direct uit het vacuum zelf.

        • Als ik je goed begrijp, was de ruimte er dan al voor de BB… want waar heerste anders dat vacuüm?
          En als die vacuüm-ruimte er al was, waarom moest de ruimte dan nog exponentieel(?) versneld uitzetten, als er toch al de ruimte was( leeg weliswaar) .
          Moet je dan niet eenvoudig concluderen dat de doorsnede van het heelal dan slechts 14 miljard lj kan bedragen… Iets was klaarblijkelijk niet het geval schijnt te zijn?

          Zo maar een paar vragen die bij mij, een geïnteresseerde leek, opkomen.

          Vriendelijk groet, Paul

          • evandijken zegt

            Één van de problemen is de woordkeus.

            Er bestaat een ruimte (volstrekt leeg inderdaad én vacuüm) waarin destijds een BB plaatsvond.
            Mét de BB ontstond het heelal, met dit woord begint de begripsverwarring. Toen men destijds bedacht dat er een BB moet hebben plaatsgevonden, stelde men dat toen het heelal ontstaan was. Dat was ook wel zo maar men had beter een andere naam kunnen bedenken.

            Nu zitten we met twee woorden die in de astronomie bijna dezelfde betekenis hebben. Probleem dus.

            Bij wijze van voorbeeld beschrijf ik wel eens een ruimtereiziger die aan de rand van het uitdijende heelal kijkt in richting van het zich uitdijende heelal. De ruimte dus in. Wat zie de ruimtereiziger? Niets dus! Hij kijkt de ruimte in, het grote niets…

            Een andere ruimtereiziger, deze zit óók aan de rand van het zich uitdijende heelal, maar
            de andere andere kant uit kijkt, in de richting waar BB heeft plaatsgevonden, ziet het heelal. Daar waar de materie, straling enz. is.

            Mijn 2cts.

  2. Zou het verschil tussen een elliptisch sterrenstelsel en een (balk-)spiraalstelsel er in kunnen liggen dat elliptische stelsels nog nooit een ontmoeting /aanvaring met een andere massa van betekenis heeft gehad?

    Vorige week stond hier nog een interessante (Astro-)blog over een stelsel met een enkele ring rond de ‘bulk’ ipv spiraalarmen, ook veroorzaakt door een bijna-botsing…

    Groet, Paul

Speak Your Mind

*