19 maart 2024

Het zonnestelsel blijkt naast het baanvlak van de planeten nóg een baanvlak te hebben!

Impressie van de twee baanvlakken van het zonnestelsel. Het bekende baanvlak, waarin ook de planeten zich bevinden, is de gele. Credit: NAOJ

We denken het zonnestelsel al aardig te kennen, maar desondanks komen er soms na onderzoek nog steeds verrassende dingen boven water. Zo kennen we al eeuwenlang het baanvlak waarin de planeten en planetoïden zich bevinden: het vlak waarin de acht planeten om de zon draaien, weergegeven door de schijnbare baan van de zon aan de hemel, de ecliptica. Wat blijkt nu: het zonnestelsel kent nog een tweede baanvlak! Onderzoek aan de aphelia van langperiodieke kometen – dat is het punt in hun baan het verste van de zon – laat namelijk zien dat er nog een tweede baanvlak is, de ‘lege ecliptica’ geheten. Al lang was bekend dat langperiodieke kometen qua baan de uitzondering waren op het baanvlak van de ecliptica en dat die kometen van alle kanten leken aan te komen. Nou dacht men lange tijd dat ook die kometen wel in het gareel zouden vallen van de ecliptica door de invloed van de grote gasreuzen, Jupiter en Saturnus. Maar dat blijkt dus niet het geval te zijn, tenminste niet voor alle langperiodieke kometen. Want de schaal waar we het hier over hebben is heel groot en dan doet ook de zwaartekracht van de Melkweg mee in de beïnvloeding.

De komeet Hyakutake, een voorbeeld van een lanperiodieke komeet. Credit; Michael Brown and Chris Fluke/Siding Spring Observatory

En dán blijkt uit onderzoek van Arika Higuchi (University of Occupational and Environmental Health in Japan) dat er naast de welbekende ecliptica nog een tweede baanvlak is, die genoemde lege ecliptica. Tussen de ecliptica en de schijf van de Melkweg zit een hoek (inclinatie) van 60°. Die blijkt er ook te zijn tussen de Melkweg en de lege ecliptica, ook 60°, maar dan in de tegenovergestelde richting (zie afbeelding bovenaan). Higuchi noemt het de lege ecliptica omdat het vooral een wiskundig benaming is en die ecliptica in eerste instantie leeg was (d.w.z. in de vroege periode van het zonnestelsel). Maar later is dat tweede baanvlak toch volgeraakt met komeetkernen. Onderzoek aan de gegevens van de kometen in NASA’s JPL Small Body Database laat zien dat de meeste kometen nu in de ‘gewone’ ecliptica óf in de lege ecliptica liggen. Toekomstig onderzoek met de Legacy Survey of Space and Time (LSST) moet uitwijzen of die tweede ecliptica echt bestaat of louter een wiskundige oplossing is. Hier het vakartikel over het tweede baanvlak van het zonnestelsel, verschenen in the Astronomical Journal. Bron: Phys.org.

Share

Speak Your Mind

*