Eh….een “bosblog”???? Jazeker wel….een bosblog over een Jupiter-kiekje…en wel vanwege het simpele feit dat ik op het moment van bloggen mijzelve in een heus bos bevind ergens in de buurt van het schone Dwingeloo, aan de rand van het schone Dwingelderveld, in het schone Drente (trouwens wel zonder die stomme nep sjieke extra “h” die men er blijkbaar tegenwoordig bij meent te moeten voegen).
Effe een weekendje weg……in de buurt van Emmen woonachtige schoonvader is jarig, de onvolprezen wederhelft is naar een brei en wolbeurs in zwolle…..en uw nedrig astroblogs-scribent in het ochtendzonnetje gezeten op de veranda van het vakantiehuisje gesitueerd op een fraaie open plek in het bos broedend op dit astroblogje….yihaaa…welk een feest voor de getergde randstad-zintuigen!!! Ik weet niet of het me gaat lukken om dit “bosblogje” hier ook helemaal af te krijgen al tevreden mijmerend in het ochtendzonnetje….maar het begin heeft in elk geval een hele frisse boslucht-start in z’n mik….kun je het ruiken..hihi??!!!
Gisternacht, toen ik mijn nest uit werd gedwongen door mijn opdringerige oude mannen-blaas, toch even een ijskoud pyama-kijkje genomen op de boshut-veranda….enne….wat een prachtige heldere sterrenhemel, zeg…..kolere….helemaal schoongeveegd door die evenzo prachtige kneiterfelle onweersbui van een paar uurtjes of wat geleden…….Opkomend in het zuid oosten het uithangbord van de aanstormende winter in de vorm van het immerschitterende sterrenbeeld Orion….enne….bijkans pal boven mijn slaperige zotte kop, loeierhelder, de planeet Jupiter. Ik was te slaperig om zin te maken om mijn telescoop alsnog naar buiten te rukken en ik heb derhalve gewoon in alle ver en be-wondering deze prachtige heldere drentse bos sterrenhemel met mijn eigen dubbeltelescoop…mijn beide ogen….waargenomen….ook leuk!!!!
Maar goed……een paar dagen geleden op mijn thuisbasis in Dordrecht, toen Jupiter ook weer zo wulps-helder aan mijn (vergeleken met zo’n drentse bos hemel….hopeloos waardeloze) randstad-hemel stond te lonken, heb wel maar weer eens het hele planetenwebcam-circus in stelling gebracht.
20cm high spec Orion optics f6 Newton, vintage philips ToU pro webcam, kolengestookte windows 98 laptop, 3 x barlow uit het jaar “zork”…..en dit alles geplaatst op de fijne, ook niet meer zo “piep” zijnde, zwarte EQ6 montering….”Alles oud maar wel goud”!!!!
Dit soort planetenkieksessie’s zijn altijd een race tegen de klok omdat mijn, met een NASA-kreet omschreven, “launchwindow” erg klein is, daar ik voor dit soort kiekjes te lui wens te willen wezen om naar de Biesbos af te reizen. Dit houdt in dat Jupiter vanuit mijn rijksmomementale binnenstadbalkonnetje maar verrektes kort waartenemen c.q. te kieken is vanwege de vele monumentale bebouwing in de directe omgeving…Eén en ander vereist dus wel een hele strakke planning en welwillende medewerking van mijn grote vrienden (yeah..right!!!) de weergoden.
Tussen “verschijning en verdwijning” heb ik slechts een krappe 45 minuten. Tijdens deze 45 minuten is het mij gelukt om drie AVI-filmpjes te maken van elk 2500 frames met de bemerking dat de seeing, de luchtonrust, zeer goed te hoegen was. Niets zo genoegelijk om een strak bijkans bewegingloos Jupiterbeeldje op je laptopschermpje te mogen aanschouwen…..enne….dit maakt ook nog eens het ozo moeilijke……. (als je geen gemotoriseerde op afstand bedienbare focuceerinrichting hebt/wil hebben…..)…….. met de hand scherpstellen vele malen doenlijker.
Met de ToU pro is het hanteren van een frame-rate van 20 frames/sec het meest ideale. Vergeleken met de huidige generatie van gespecialiseerde planetcams is dit zeker magertjes te noemen…..maar het is effe niet anders. Doe (nog steeds) te weinig aan planeetfotografie om die investering ok te vinden. Om het Jupiterbeeldje groot genoeg op het webcam-CCD-chippie te krijgen maak ik gebruik van een stokoude goede kwaliteit 3x barlow van vixen. Ook wat dit betreft, verkregen beeldgrote versus ToU pro-pixelafmeting, is er ongetwijfeld nog wel wat ruimte voor verbetering in de vorm van een andere (4x of 5x) barlowlens….maar ook hier geldt weer…het is effe niet anders.
Waarom een 3x barlow resulterend in een kunstmatig vergrote brandpuntsafstand van 3.60m?? Welnu, bij die standaard brandpuntsafstand van 1.20m is het Jupiterbeeldje niet groot genoeg om het kleinste detail die een goede 20cm telescoop onder goede seeing kan laten zien precies over TWEE pixels geprojecteerd te krijgen. Dit noemen we “undersampled” en zo haal je dus niet de maximum detailscherpte uit je set up…Als je dit in het extreme zou doortrekken dan moet je je eens voorstellen wat je zou krijgen als je je hele superscherp hyperdetailrijke Jupiterbeeldschijfje over slechts één pixeltje zou laten projecteren….complete verspilling!!
Het andere foute uiterste krijg je als je je brandpuntsafstand dusdaning verlengt dat je Jupiterbeeldje zo groot wordt dat het kleinst zichtbare detail bijvoorbeeld over 50 pixels wordt geprojecteerd…(oversampled)…Net zo fout!!! Een zekere meneer Nyquist heeft daar ooit eens een heel nuttig “teiltje wiskunde” voor ontwikkeld, zodat je precies kunt uitrekenen hoe lang je brandpuntsafstand van jouw set up moet zijn voor de meest ideale beeldoverdracht. Als ik een fanatiek planeetfotograaf zou zijn (wat ik dus niet ben) dan zou ik dit rekenwerk zeker hebben gedaan en dito de juiste hyperkwaliteit planetcam plus barlowlens hebben aangeschaft….maarre…ik ben op dit moment nog steeds zeer content met die paar kekke planeetkiekjes die ik uit mijn huidige vintage”natte vinger set up” geperst krijg!!
Het stacken en nabewerken van zo’n AVI-filmpje, welke in feite niets anders is dan 2500 losse kiekjes van 320 x 240 pixels op een rij, doe ik met een combi van de twee beste planeet-beeldbewerkings-programma’s die hiervoor beschikbaar zijn en wel Autostakkert en Registax. Beide zijn freeware en beide zijn ook nog eens van vaderlandschen bodem. Ook in de wereld der amateur astronomie lijkt “de hollandse astro-maffia” koning te zijn!!!
Jupiter 8 november 2023
Voor het stacken gebruik ik Autostakkert en voor het verscherpen van het gestackte kiekje is registax weer fenomenaal…..maar je kunt beide programma’s in principe ook helemaal apart gebruiken. Nadat ik van die drie AVI-filmpjes drie losse JPEG’jes had gemaakt heb ik deze weer met een online GIF-maker tot een kort filmpje verwerkt en wel om de razendrappe rotatie van Jupiter zichtbaar te maken….altijd leuk en nu al helemaal omdat net op le moment surpreme de grote rode vlek om de hoek kwam kijken. Het “beweegfeest” wordt helemaal compleet gemaakt met dank aan het maantje Io (zie links van Juup) die ook net vanachter Jupiter vandaan kwam gerend….Geinig!!!!
Het moeilijkste onderdeel bij de edele sport der planeetfotografie vind ik vooral “dat gezeur met kleur”. Hoe ga je er een gekiekt hemelobject wat kleur betreft uiteindelijk uit laten zien??? Zijn er uberhaupt….eigenlijk wel regels en richtlijnen voor??? Of doen we dit maar gewoon ieder voor zich op z’n “karel Appels”, die beroemde moderne nederlandse kunstschilder die als werkmotto had “Ik rotzooi maar wat aan”??!!?? Hoe rood moet je Mars eruit laten zien en wat zijn de echte kleuren van Juup??…Lastig…lastig…lastig!! Te meer omdat je van de visuele aanblik…..met het menselijk oog aan de telescoop…..al helemaal geen reet wijzer wordt, want het menselijk oog is als (kleur)detector van astronomische objecten in het algemeen eigenlijk best wel een heel ranzig gebakkie!!! Persoonlijk hoeft het voor mij (NU!!) niet te kleurig en ook niet te contrast zijn….maarre….als ik zo eens door mijn verzameling Jupiter-kiekjes heen spit heb ik daar vroeger duidelijk heel andere gedachten over gehad….ach ja…principes zijn er om resoluut overboord gedonderd te worden!!!
Maar goed……Niet voor niets heeft de fotografische plaat, eerst in natte vorm en hedentendage in digitale hoedanigheid, het menselijk oog helemaal vervangen…..enne….als het gaat om het waarnemen van planeten bejubel ik nog steeds die heugelijken dag toen ik mijn oog mocht vervangen voor die webcam…..alsof ik van totale blindheid overging naar totaal zicht. Het grappige maar eigenlijk eerder diepdroevige is danweer wel dat nieuwbakken telescoopbezitters zich zo blindstaren op die hoegenaamd makkelijke planeten als het gaat op pril visueel waarneemgenot…..ach..ach…ach!!
impressie Jupiter visueel
Ik bedoel, hoe anders is de keiharde waarneem-realiteit….Ik heb een hele goede planetaire Newton onder mijn kont en ik heb in die afgelopen dikke vijftig jaar zolangzamerhand best wel redelijk wat “waarneem-uurtjes geklokt” en nog steeds vind ik het waarnemen van planeten nou niet echt spectaculair danwel soms echt rete- frustrerend…Het verschil tussen het visuele beeld en het (digitaal!!)fotografische is redelijk gigantisch te noemen, als ik zo vrij mag zijn dit te vinden!!?
Het visueel waarnemen van planeten is makkelijk….als in dat Jupiter een heel makkelijk te localiseren object aan de hemel is….MAARRE….het visueel waarnemen van al die hoegenaamd kleurrijke DETAILS op dat ozo makkelijk gelocaliseerde heldere kleine planeetschijfje, da’s echt hele andere (zeer onsmakelijke) koek!!!! Dit is echt een joekel van een valkuil waar beginnende sterrenkijkers met open ogen in vallen!!
Een paar weekjes geleden hadden we op sterrenwacht Mercurius in Dordrecht weer een zogenaamde “telescopenmiddag”, waarbij nieuwbakken telescoopbezitters ons dan kunnen consulteren met al hun telescoop/waarneem/astrofotografie-problemen……enne….mijn hart breekt dan echt altijd te vaak als ik weer iemand heel voorzichtig zijn/haar hooggespannen verwachtingen aangaande de gehoopte/verwachte prestaties van hun gloedjenieuwe goedkope optische ( rammelbak) pride and joy helaas genadeloos de harde realiteit-grond in MOET boren.
Middels de nevenstaande foto met het onderschrift “impressie Jupiter visueel” heb ik geprobeerd om een beetje een indruk te geven hoe Jupiter er visueel uit kan zien in mijn high spec Newton, waarbij de “linker-Juup” het beeld probeert voor te stellen tijdens die schier eindeloze periodes van “kloten-seeing”….en het “rechter-Juupje” het beeld tijdens die enkele zeldzame momenten van acceptabele c.q. goede seeing.
Bij het proberen te zien van planeetdetails is een eindeloos geduld een hele schone zaak!!! Het is meer regel dan uitzondering dat op een observatietijd van bijvoorbeeld 10 minuten de atmosfeer soms echt slechts maar een paar seconden stil staat. In die paar seconden is het aan jouw waarneemvaardigheid om al die lastige (al dan niet kleurrijke) details tot je te nemen.
Zogezegd, deze twee impressionistische visuele “Juupjes” zijn slechts een optimistische poging om het visuele beeld hier een beetje weer te geven… Heel vaak is de visuele realiteit vele malen ranziger. Zogezegd…..ik vind visueel planeetdetails waarnemen na al die jaren en met mijn huidige prima astrospeelgoed dus nog steeds best moeilijk. Ik doe het wel, hoor….en ik vind het zelfs oprecht hartstikke leuk….maar…wel met de juiste….eh…”mindset” zoals we dat in goed nederlands plegen te zeggen. Visueel versus fotografisch….Appels en Peren.
En zie hier het moeilijke spanningsveld tussen de hoopvolle beginner met low cost astrospeelgoed en de visuele realiteit!!
En zie hier tevens ook de knetterharde kracht van de digitale fotografie….want koppel je goedkope intertoys kutkijkertje aan een moderne planetcam of zelfs aan zoiets als mijn vintage custom built planet webcam en er gaat een wereld voor je open!!!!….Eh…mits dat “kutkijkertje” wel op een hele stevige parallactische montering geplaatst staat.
Liever een slechte telescoop op een steengoede montering dan een steengoede telescoop op een slechte montering!!!!
Een stevige parallactische (GoTo) montering is en blijft bij elke variant van astrofotografie het belangrijkste gereedschap in het arsenaal van de beginnend en gevorderde astrofotograaf….waarvan akte!
Afijn….tot zover mijn BosBlogje……Happy mee!!! Vanuit een zeiknat, stormachtig, kraakhelder en felzonnig Dwingeloo’s bos zijt U allen van harte gegroet!!!
Over Jan Brandt
Vermakelijk epistel weer in het Astroblogbos Jan, en ik vind het zeer knap als je bedenkt hoe ongelooflijk ver weg die prachtige gasreus is vanaf hier. Dichter bij huis, deze is wel heel fraai ‘kolengestookte windows 98 laptop’, en volgens mij is dit met een deftig woord een ‘ ‘adynaton’, een overdrijving die tevens een onmogelijkheid uitdrukt..