Een internationaal team van astronomen onder leiding van Andrew Levan (Radboud Universiteit) heeft zware elementen ontdekt na een heldere gammaflits in een sterrenstelsel op ongeveer 1 miljard lichtjaar van ons vandaan. De flits ontstond op 7 maart 2023 toen waarschijnlijk twee neutronensterren samensmolten tot een zogeheten kilonova. Het is de eerste kilonova waarvan de nasleep met de James Webb-ruimtelescoop kon worden waargenomen. De onderzoekers publiceren hun bevindingen donderdag in het vakblad Nature.
Afbeelding gemaakt met de James Webb-ruimtelescoop van de heldere gammaflits GRB230307A. De flits ontstond waarschijnlijk toen twee neutronensterren samensmolten tot een zogeheten kilonova. De neutronensterren mogelijk uit het sterrenstelsel rechtsonder geslingerd. (c) NASA, ESA, CSA, Andrew Levan
De gammaflits, GRB230307A, is de op een na helderste uitbarsting in de vijftig jaar sinds de speurtocht naar gammaflitsen begon. GRB230307A is duizend keer helderder dan de typische gammaflits. Daarbij duurde de flits ook nog eens lang, zo’n 200 seconden.
Nader onderzoek met meerdere telescopen op aarde en in de ruimte wees uit dat de flits voortkomt uit een kilonova. De kilonova ontstond waarschijnlijk bij het samensmelten van twee neutronensterren in een sterrenstelsel op 1 miljard lichtjaar van de aarde.
“Er zijn pas een handvol kilonova’s bekend en het is voor het eerst dat we met de James Webb-ruimtelescoop naar de nasleep van een kilonova konden kijken,” aldus onderzoeksleider Andrew Levan (Radboud Universiteit). Hij was in 2013 betrokken bij de eerste detectie van een kilonova.
Dankzij de mede in Nederland ontwikkelde Near-Infrared Spectrograph van de James Webb-ruimtetelescoop zagen de onderzoekers in het infraroodspectrum van de kilonova pieken die overeenkomen met de typische vingerafdruk van het element telluur. De astronomen namen ook hints waar van andere elementen zoals zeldzame aardmetalen.
In de toekomst hopen de onderzoekers vaker gecombineerde waarnemingen aan kilonova’s te doen. Daarmee kunnen ze de theorie over het ontstaan van zware elementen in kilonova’s beter onderbouwen.
Wetenschappelijk artikel
JWST detection of heavy neutron capture elements in a compact object merger. Door: Andrew Levan et al. In: Nature.
Dit onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Nature en maakte gebruik van veel telescopen op de grond en in de ruimte. Daaronder zijn de James Webb-ruimtelescoop, het Chandra X-ray Observatory, het Neil Gehrels Swift Observatory, de Fermi Space Telescope en de faciliteiten van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), het Gemini Observatory, de Australia Compact Telescope Array en de MeerKAT telescope. Bron: Astronomie.nl.
Speak Your Mind