Minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op ESO’s sterrenwacht La Silla officieel de BlackGEM-array van telescopen geopend. BlackGEM bestaat uit drie optische telescopen die lichtflitsen gaan zoeken van samensmeltende zwarte gaten en neutronensterren. BlackGEM is ontwikkeld en gebouwd door een Nederlands/Vlaams consortium onder leiding van NOVA en de Radboud Universiteit.
Als zwaartekrachtdetectoren zoals Virgo, LIGO (en de mogelijke toekomstige Einstein Telescope) een zwaartekrachtgolf detecteren, wijzen ze een gebied aan de hemel aan waar het signaal vandaan komt ter grootte van ten minste twintig bij twintig volle manen. BlackGEM is ontworpen om meteen na zo’n detectie zeer efficiënt in dat gebied te zoeken naar de optische verschijnselen die ermee kunnen samengaan, zoals gammaflitsen. BlackGEM kan dan de precieze plek traceren waar de botsing heeft plaatsgevonden, waarna grotere telescopen op de bron kunnen worden gericht om vervolgmetingen te doen over het hele elektromagnetisch spectrum.
Robbert Dijkgraaf: “Dat we met behulp van BlackGEM nu de bronnen van zwaartekrachtgolven aan de hemel kunnen lokaliseren levert een schat aan informatie op. Zo kunnen we sommige van de meest mysterieuze verschijnselen in het heelal, zoals botsende neutronensterren, beter leren kennen. Ook bijzonder dat dit baanbrekende instrument een Vlaams-Nederlands initiatief is.”
Zwaartekrachtgolven kun je niet zien, het zijn rimpelingen in de ruimtetijd die ontstaan door botsingen van zwarte gaten en neutronensterren. Het uiterst zwakke signaal kan met moderne detectoren worden opgevangen. BlackGEM gaat vervolgens op jacht naar de bron van het signaal, waarna grotere telescopen precieze vervolgwaarnemingen kunnen doen.
De opening van BlackGEM vond plaats op de Europese sterrenwacht La Silla in aanwezigheid van vele gasten, onder wie naast minister Dijkgraaf de Nederlandse ambassadeur in Chili, de directeur-generaal van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), Xavier Barcons, en de projectleider van BlackGEM, Paul Groot (NOVA/Radboud Universiteit).
Minister Dijkgraaf bezoekt een aantal sterrenwachten in Chili die van groot belang zijn voor de Nederlandse astronomie. Nederlands sterrenkundigen, ingenieurs en ook het bedrijfsleven leveren bijdragen aan deze wetenschappelijke infrastructuur. Zo bouwen TNO en VDL de ondersteuningsstructuur voor de 39 meter grote hoofdspiegel van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) die nu in aanbouw is op Cerro Armazones en later dit decennium in bedrijf zal gaan.
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie ontwikkelde en bouwde mee aan tal van instrumenten op ESO’s Very Large Telescope op Cerro Paranal, levert bijdragen aan diverse instrumenten op de ELT, en heeft de leiding over een van de eerste-generatie-ELT-instrumenten. Voor de submm-telescoop ALMA, gelegen op 5000 meter boven zeeniveau op de Chajnantor-hoovlakte in de Andes, bouwde NOVA voor alle 66 ALMA-schotels de ontvangers voor de waarnemingen op drie verschillende golflengtegebieden.
Nederland is een belangrijke partner van ESO op het gebied van de ontwikkeling en bouw van instrumentatie voor de grote telescopen in Chili. Daardoor behoren aan Nederlandse universiteiten verbonden astronomen ook tot de eersten die met de nieuwste instrumenten mogen waarnemen en dat levert al decennialang een weelde aan wetenschappelijke resultaten op. Nederland heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van ESO. Begin jaren vijftig werd in Leiden voor het eerst door een groep astronomen gesproken over een gezamenlijke Europese sterrenwacht. In 1962 was Nederland een van de oprichters van ESO. In totaal vier Nederlanders hebben ESO sindsdien als directeur-generaal geleid. Bron: Astronomie.nl.
Speak Your Mind