Uitbarsting recurrente nova RS Ophiuchi ging tot het theoretische uiterste

Credit: DESY/H.E.S.S., Science Communication Lab

RS Ophiuchi is een zogeheten recurente nova, een nova die niet eenmalig is, maar die periodiek optreedt, in het geval van RS Oph (z’n korte naam) eens in de 15 tot 20 jaar ongeveer. In augustus 2021 was er weer een uitbarsting, voor eerst opgemerkt door amateurastronomen – hij was toen zelfs even met het blote oog zichtbaar. RS Oph is feitelijk een witte dwerg, die vlakbij een rode reus als begeleider heeft, pakweg op dezelfde afstand als de aarde van de zon staat. Er stroomt voortdurend materie van de ster naar de witte dwerg (zie de artistieke impressie bovenaan de blog) en dat kan zich ophopen op het oppervlak van de dwergster. Als die hoeveelheid op een gegeven moment een bepaalde kritische grens overschrijdt krijg je een thermonucleaire explosie en dat is dan op aarde als nova te zien.

Credit: DESY/H.E.S.S., Science Communication Lab

De laatste uitbarsting van RS Oph is ook waargenomen met de H.E.S.S. (High Energy Stereoscopic System) telescoop, een observatorium van in totaal vijf Tserenkov telescopen in Namibië waarmee ze in staat zijn om op aarde gammastraling uit de ruimte te zien – je verwacht ’t niet. Aan de grootste van die vijf telescopen is recent de FlashCam verbonden, een zeer gevoelige state-of-the-art camera, en daarmee kon men zeer gedetailleerde waarnemingen doen aan RS Oph. Daaruit is nu naar voren gekomen dat in de uitbarsting de nova als een echte kosmische deeltjesversneller werkt en dat de snelheid van die deeltjes, die zich als een schokgolf door de ruimte verspreiden, het theoretisch maximale bereiken, overeenkomend met ideale omstandigheden. Men denkt dat een deel van die deeltjes uiteindelijk ook de aarde zal bereiken en wel in de vorm van kosmische ‘straling’. Het uitgestoten materiaal van de nova vliegt twee kanten uit en heeft de vorm van een zandloper, zoals in de afbeeldingen hierboven en hieronder te zien is.

Credit: DESY/H.E.S.S., Science Communication Lab

Hier het vakartikel over de waarnemingen aan RS Oph, verschenen in Science. Bron: Phys.org.

Gerelateerde Astroblogs:

Novae in M87 lijken een gevolg te zijn van de jet vanuit de kern van M87 SN2023tyk, de allereerste supernova ontdekt met behulp van AI Vijf jaar DES-onderzoek aan supernovae wijst op mogelijke veranderende donkere energie