Polaire straalstroom, schijf en “schijf-atmosfeer” in het protostellaire systeem HH 212. Links zie je een composietopname van de omgeving van HH 212, geschoten door de Very Large Telescope. Rechtsboven wordt ingezoomd op de directe omgeving van de protoster, die met een asteriks wordt aangegeven. Rechtsonder dan de moleculen die door ALMA gedetecteerd zijn. Groen staat voor methanol, blauw staat voor methanethiol en rood staat voor formamide. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/Lee et al.
Een internationaal team van onderzoekers hebben gebruik gemaakt van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) om voor het eerst organische moleculen te detecteren in de “atmosfeer” van de accretieschijf rondom een protoster. De moleculen die gevonden zijn vormen belangrijke bouwstenen voor de productie van de complexe organische moleculen die noodzakelijk zijn voor het leven. De ontdekking suggereert dat relatief complexe organische moleculen geproduceerd kunnen worden in de planeetvormende schijf rondom pasgeboren sterren. Dat betekent dat de planeten die vanuit deze schijf ontstaan vrijwel direct voorzien worden van de bouwstenen voor het leven!
De moleculen zijn ontdekt nabij een protoster die als Herbig-Haro 212 door het leven gaat. Deze protoster bevindt zich op een afstand van 1300 lichtjaar en heeft een leeftijd van slechts 40.000 jaar (maar liefst 100.000 keer jonger dan onze zon). De massa van deze ster bedraagt slechts 0,2 zonnemassa’s, maar wordt omgeven door een accretieschijf met een straal van maar liefst 60 AU (oftewel, 60 keer de afstand tussen de aarde en de zon). Deze schijf laat een prominente donkere band zien, waardoor het geheel een beetje doet denken aan een “ruimte-hamburger”.
Tot de gevonden moleculen behoren methanol, methaanthiol en formamide. Deze moleculen worden wel beschouwd als de mogelijke “voorstadia” van biologische moleculen zoals aminozuren en suikers. De proto-organische stoffen zijn vermoedelijk ontstaan aan het oppervlak van ijskorrels en vervolgens dusdanig verhit door de moederster, dat ze zijn verdampt en binnen de gasschijf terecht zijn gekomen. In de toekomst willen de onderzoekers de gevoelige “ogen” van ALMA gebruiken om nog veel meer organische moleculen te detecteren in de omgeving van pasgeboren sterren.
Bron: Academica Sinica
@ Olaf
De Nederlandse naam luid Methaanthiol. [ CH3-SH ]
Verder heeft men het eveneens over Methanol waarvan één (of meer?) van de waterstofatomen door deuteriumatomen zijn vervangen. ( bv CH2D-OH ].
– – – –
Wat is op foto a) eigenlijk die ‘molecular jet’ { moleculen-straal? } en waardoor ontstaat zoiets bij een zo lichte, zo jonge ster ? 😕
Groet, Paul
Aha, bedankt voor de verbetering, ik ga het aanpassen.
Hoe een polaire straalstroom bij een proto-ster precies ontstaat, daarvoor moet ik je het antwoord schuldig blijven. Misschien dat Arie het weet? Ik weet wel dat het te maken heeft met het fenomeen accretieschijf. Gekoppeld met magnetisme resulteert dit regelmatig in polaire straalstromen. Kijk bijvoorbeeld maar naar zwarte gaten (quasars), pulsars etc.
Alle protosterren van alle massa hebben zo’n accretieschijf plus een krachtig en onregelmatig magnetisch veld. Dat geldt voor massieve protosterren, zon-achtige protosterren en dus ook voor lichte protosterren – dit resulteert dus in polaire straalstromen Zelfs bij pasgeboren bruine dwergen is het fenomeen waargenomen en misschien dat zelfs piepjonge gasplaneten in het bezit zijn van straalstromen. Had de pasgeboren planeet Jupiter moleculaire stralen uit z’n polen schieten? Misschien!
Eén ding weet ik wel: het heeft te maken met het kwijtraken van hoekmoment of rotatie-energie. Protosterren (en proto-gasplaneten ?) zijn natuurlijk constant aan het krimpen en moeten dus energie kwijtraken om te voorkomen dat ze uit elkaar vallen door de middelpuntvliedende kracht. Schijnbaar is een polaire straalstroom dé manier!
Maar, wederom, ik ben geen expert 🙂
Je bedoelt bipolaire straalstromen? Die worden hier beschreven en uitgelegd: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Bipolar_outflow