19 maart 2024

Voor het eerst korte gammaflits waargenomen veroorzaakt door supernova van zware ster

Impressie van een gammaflits met twee gammajets. Credit: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA/J. da Silva

Gammaflitsen (Engels: Gamma Ray Bursts, GRB’s) zijn kortdurende uitbarstingen van hoogenergetische gammastraling, waarbij ze in korte tijd meer energie uitspuwen dan de zon in z’n hele leven van tien miljard jaar zal produceren. Ze zijn er in twee categorieën: de korte gammaflitsen (< 2 seconden) en de lange gammaflitsen (> 2 seconden tot enkele minuten). Van de korte gammaflitsen was altijd het beeld dat die ontstaan doordat twee neutronensterren tegen elkaar botsen en dat ze dan samensmelten tot één zwart gat, terwijl de lange gammaflitsen ontstaan doordat zeer zware sterren als supernova exploderen en hun kern inkrimpt tot zwart gat. Maar daar is nu een uitzondering op gevonden. Want sterrenkundigen hebben met behulp van de Gemini telescoop op Hawaï een korte gammaflits gedetecteerd, die maar 0,6 seconde duurde, die onmiskenbaar veroorzaakt werd door de uitbarsting van een zware ster en niet door botsende neutronensterren. Het betreft GRB 200826A, die op 26 augustus 2020 werd waargenomen door diverse instrumenten, waaronder NASA’s Fermi röntgenruimtetelescoop. De gammaflits bleek te hebben plaatsgevonden in een sterrenstelsel op 6,6 miljard lichtjaar afstand van de aarde, in jaren uitgedrukt pakweg de helft van de leeftijd van het heelal.

Ontdekingsfoto van de nagloed van GRB 200826A (in het midden te zien). Credit: ZTF and T. Ahumada et al., 2021

Een team van sterrenkundigen onder leiding van Tomás Ahumada (Universiteit van Maryland) bekeek het sterrenstelsel met behulp van de Gemini Multi-Object Spectrograph verbonden aan de Gemini North telescoop op Hawaï 28, 45 en 80 dagen na de gammaflits. Met dat instrument was men in staat om in het verre sterrenstelsel in te zoomen op de plek waar GRB 200826A precies stond. Daaruit kwam naar voren dat GRB 200826A veroorzaakt moet zijn doordat een zware ster als supernova explodeerde en waarvan de uitbarsting van gammalicht het maximum vormde. Men denkt dat GRB 200826A een soort van vermomde supernova-gammaflits was, eentje eigenlijk langer had moeten duren. Daarin zal GRB 200826A niet de enige zijn en dat verklaart meteen waarom er meer Type Ic-BL supernovae [1]Zie hier mijn overzicht van de verschillende typen van supernovae. worden waargenomen, hét type supernova dat geassocieerd wordt met lange gammaflitsen, dan lange gammaflitsen. De sterrenkundigen denken dat de twee jets of straalstromen van de exploderende ster, die de gammastraling bevatten, in sommige gevallen moeilijk door kunnen dringen door de buitenlagen van de ster en dat de gammauitbarsting dan gereduceerd wordt tot een korte flits.

Hier het vakartikel over de waarnemingen aan deze bijzondere korte gammaflits, te verschijnen in Nature Astronomy. Bron: Noirlab.

Share

Voetnoten

Voetnoten
1 Zie hier mijn overzicht van de verschillende typen van supernovae.

Comments

  1. De site ziet er mooi uit Arie. Maar waar is het forum?

Speak Your Mind

*