Deel van het palimpsest. Onder de letters zijn vaag andere letters te zien van een ‘ondertekst’. Credit: Museum of the Bible Collection. All rights reserved. © Museum of the Bible, 2021. Journal for the History of Astronomy (2022).
Hipparchus (ca. 190-120 v.Chr.) was een Griekse sterrenkundige, geograaf en wiskundige, die vooral bekend werd door z’n catalogus van sterren, die in 134 v.Chr. verscheen, het jaar dat er een totale zonsverduistering plaatsvond. Hij was de eerste die twee coördinaten gebruikte om sterren de lokaliseren. Probleem was alleen dat de catalogus verdween, dat er alleen verwijzigingen naar zijn gevonden. Maar mogelijk is er nu toch een origineel manuscript van de catalogus gevonden en wel door drie onderzoekers van CNRS, UMR, Tyndale House en de Sorbonne Universiteit, Victor Gysembergh, Peter Williams en Emanuel Zingg om precies te zijn. In het beroemde Grieks-orthodoxe klooster van St. Catharina in de Sinaïwoestijn heeft het drietal een palimpsest gevonden, een hergebruikt stuk perkament met een handschrift, nu in bezit van het Museum of the Bible in Washington, D.C., dat Hipparchus’ catalogus zou zijn. Het manuscript zou dateren van ergens tussen 162 en 127 v.Chr. De oorspronkelijke tekst van Hipparchus was overschreven door latere tekst – een gangbare praktijk in die periode van de oudheid. Geïntrigeerd vroeg een van de teamleden aan een groep studenten of ze iets van de voorgaande tekst konden onderscheiden. Een van hen, Jamie Klair, vond wat leek op een regel tekst die eerder was gezien in het werk van Eratosthenes, een andere Griekse sterrenkundige. Toen duidelijk werd dat de verborgen ‘ondertekst’ astronomisch van aard was gingen ze die verder onderzoeken. Ze stuurden het manuscript op naar het Early Manuscripts Electronic Library, waar het werd gescand met behulp van verschillende belichtingstechnieken.
De verborgen tekst in geel opgelicht. Credit: Museum of the Bible Collection. All rights reserved. © Museum of the Bible, 2021. Journal for the History of Astronomy (2022).
Toen bleek dat de overschreven tekst de posities beschreef van verschillende sterrenbeelden en andere sterposities. Door rekening te houden met de precessie (de schommeling van de aardas) kon het team niet alleen de precisie van de stercoördinaten vaststellen, maar ook de datums waarop de metingen waren uitgevoerd. Ze vonden de coördinaten vrij nauwkeurig én de datum waarop het in kaart brengen had plaatsgevonden: 129 v.Chr. De onderzoekers concluderen dat hun onderzoek van het manuscript er sterk op wijst dat het is gemaakt door Hipparchus en dat het de oudste bekende sterrenkaart vertegenwoordigt.
Meer informatie is te vinden in Victor Gysembergh et al, New evidence for Hipparchus’ Star Catalogue revealed by multispectral imaging, Journal for the History of Astronomy (2022).
Bron: Phys.org.
Bedankt. De tekst zou dateren van tussen 162 en 127 v.Chr, maar het manuscript zelf komt uit de 5e of 6e eeuw na Chr.
Ja toen is de oorspronkelijke tekst overschreven.
Als volgens de geschiedenis de catalogus van Hipparchus is verschenen in 134 voor Christus, maar volgens de nameting de gegevens pas in 129 voor Chr. zijn bepaald…
… dan is dit kennelijk niet de ‘eerste druk’.
Overigens vrij normaal voor een geschrift uit de oudheid dat de tekst regelmatig werd overgeschreven … uiteraard met de ‘nodige’ schrijffouten. Zelf na 5 of 7 honderd jaar.
Een mooi verhaal daarover is ‘In de naam van de Roos’ van Umberto Eco welke zich afspeeld in de middeleeuwen, ruim voordat de boekdrukkunst bestond. Ook verfilmd!
Groet, Paul Berk.