Derde catalogus van gammapulsars is verschenen met daarin bijna 300 nieuwe gammapulsars

Credit: Photo By: Reid; M. J; et al.; Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics

Deze week is de publicatie bekendgemaakt van de ‘Third Catalog of Gamma Ray Pulsars’, een catalogus van bijna 300 nieuw ontdekte gammapulsars. Pulsars zijn zeer compacte extreem snel roterende objecten, pakweg een zonsmassa gestopt in een bolletje van zo’n 20 km doorsnede. We kennen pulsars al sinds 1967 en de meeste zenden een bundel uit met radiostraling, welke naar de aarde is gericht. Maar er zijn ook pulsars die zeer energierijke gammastraling uitzenden. Toen NASA’s Fermi satelliet in 2008 begon met waarnemen in het gammagebied van het spectrum waren er minder dan tien gammapulsars bekend, maar dat aantal is tot 300 opgelopen door meer waarnemingen met Fermi’s Large Area Telescope (LAT, Fermi is inmiddels buiten dienst). Het betreft allemaal zogeheten milliseconde pulsars (MSP’s), dat zijn pulsars die in minder dan 10 milliseconde een keer om hun as roteren. Ze maken deel uit van een binair systeem, waar een gewone ster als compagnon fungeert. Er stroomt materie van de ster naar de pular en daardoor versnelt die in rotatie. In de afbeelding hierboven met alle gammapulsars in de Melkweg zie je de MSP’s met de rode en oranje stippen. In groen en blauw zijn pulsars aangegeven die zo’n versnelling nog niet hebben meegemaakt. De blauwe pulsars zijn radiostil en dat maakt het lastig om hun afstand te bepalen – vandaar dat ze als streepjes worden weergegeven in plaats van puntjes.

Impressie van Fermi. Credit: NASA

Milliseconde pulsars worden de laatste jaren gebruikt in Pulsar Timing Arrays (PTA’s) om zwaartekrachtgolven mee te detecteren. Al die pulsars hebben een bekende periodiciteit, welke nauwkeurig gemeten kan worden. Als een zwaartekrachtgolf, bijvoorbeeld van botsende zwarte gaten, de aarde passeert dan verstoort zo’n golf de periodiciteit van de pulsars en dat kan worden gemeten.

Hier is het vakartikel met de gepubliceerde derde catalogus van gammapulsars:  D. A. Smith et al, The Third Fermi Large Area Telescope Catalog of Gamma-Ray Pulsars, The Astrophysical Journal (2023).

Bon: Phys.org.

Gerelateerde Astroblogs:

Interstellaire radiobron ontdekt die elke 22 minuten een puls geeft en dat al meer dan 30 jaar Mogelijk heeft NANOGrav een signaal van de inflatie uit het vroege heelal opgevangen Een timelapse van 14 jaar gammabronnen aan de hemel waargenomen door Fermi