Art. afb. die toont hoe ultrasnelle winden uit het stelsel Markarian 817 waaien. Deze winden, ruimen interstellair gas uit een uitgestrekt gebied van de ruimte op. Zonder dit gas kan het sterrenstelsel geen nieuwe sterren vormen. Credits; ESA/ATG
Astronomen van de Universiteit van Michigan hebben met behulp van ESA’s röntgentelescoop XMM-Newton een zwart gat ontdekt tijdens het zogenoemde ‘omdraaien van de accretieschijf-tafel’, of, met andere woorden, het gas in de accretieschijf wordt dan met zulke hoge snelheden in alle richtingen weggeslingerd dat het het omringende interstellaire gas opruimt. Dit, op zijn beurt, voorkomt dat het sterrenstelsel rondom het zwarte gat nieuwe sterren vormt, waardoor astronomen meer inzicht krijgen in hoe zwarte gaten en sterrenstelsels evolueren. De resultaten van dit onderzoek van de Universiteit van Michigan, zijn recent gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters.
Zwarte gaten zuigen door hun enorme aantrekkingskracht gas uit de omgeving aan, en terwijl het gas naar binnen spiraalt, verzamelt het zich in een platte accretieschijf rond het zwarte gat, waar het opwarmt en oplicht. Een deel van dit gas, dat zich het dichtst bij het zwarte gat bevindt betreedt het ‘point of no return’ en wordt opgeslokt. Zwarte gaten verbruiken echter slechts een fractie van het gas dat naar hen toe stroomt; terwijl het gas het zwarte gat omcirkelt, wordt er wat materie terug de ruimte in geslingerd, net zoals a.h.w. een rommelige peuter veel morst van wat er op zijn bord ligt. In het meest ‘dramatische’ geval zal een zwart gat de gehele ‘eettafel omdraaien’ zeg maar; het gas in de accretieschijf wordt met zulke hoge snelheden in alle richtingen weggeslingerd dat het het omringende interstellaire gas opruimt. Dit berooft niet alleen het zwarte gat van voedsel, het betekent ook dat er zich geen nieuwe sterren kunnen vormen in een uitgestrekt gebied, waardoor de structuur van het sterrenstelsel verandert.
Afb. De Melkweg. Een superzwaar zwart gat zuigt gas uit zijn omgeving aan, en vormt een heldere accretieschijf, oranje. De oorzaak van de wind (wit) zijn magnetische velden in de schijf, die deeltjes in alle richtingen wegslingeren. Deze ultrasnelle winden blokkeren effectief de röntgenstraling (blauw) die wordt uitgezonden door het extreem hete plasma rondom het zwarte gat, de corona genoemd. Credits; ATG/ESA
Tot nu toe werd deze ‘zwarte gatenwind’ alleen waargenomen als deze afkomstig was van extreem heldere accretieschijven, maar deze keer detecteerde XMM-Newton ultrasnelle wind in een sterrenstelsel met gemiddeld activiteitsniveau, Markarian-817 genaamd, en UM-onderzoeker Miranda Zak stelt dat ‘er nog steeds ongelooflijk energieke winden werden gegenereerd’. Jon Miller, hoofdonderzoeker, stelt “We hebben waargenomen dat een zwart gat zijn gaststerrenstelsel overspoelt met voldoende gas om de aard van het gaststelsel te veranderen.” Miller vervolgt “We hebben lang geconcludeerd dat dit moest voorkomen, daar galactische centra ontdaan van koud gas, nieuwe stervorming tegenhouden, er daarom weinig nieuwe sterren voorkomen, echter was het lastig een zwart gat te ‘vangen’ dat gas uitdrijft met voldoende kracht om dit alles te kunnen verifiëren. We hebben nu een voorbeeld gevonden, en dat is vooral opvallend omdat het zwarte gat niet eens op maximale snelheid draait.”
Gerelateerde Astroblogs:
Fysici poneren gedurfde hypothese over detectie buitenaards leven; Gebruikt ETI mogelijk kunstmatige zwarte gaten als quantumcomputers?
Massieve Ster SN 2023ixf spuwt massa van ongeveer één zon uit vlak voordat hij in een supernova explodeert
AzTECC71 ‘spookachtig’ sterrenstelsel doemt op uit het vroegste heelal
Je verwijst een paar keer naar “de Melkweg”:
-onder de afbeelding, met de woorden “Afb. De Melkweg. Een superzwaar zwart gat zuigt gas uit zijn omgeving aan (…)”
-verderop, met de woorden “Het feit dat het zwarte gat in het centrum van de Melkweg tamelijk gemiddelde activiteitsniveaus vertoonde (…)”
Dat is in beide gevallen niet de Melkweg maar Markarian 817.